سوشید

نام کوهی در برزک

سوشید

نام کوهی در برزک

۴۸۹- لقمه ای نان

یکی از مشخصات کشورهای جهان سومی و عقب افتاده آن است نگاهشان سیاه یا سفید، یا همه چیز خوب یا همه چیز بد است. 

یکی از کارهای بزرگی که در منطقه برزک شد طرح کشاورزی نابر است که حقیر با توجه به مسئولیتی که به عنوان یک شهروند بر دوشم بود مطالعه و تحقیقی انجام دادم که اگر زمان های آن را کنار هم بگذاری بیش از شش ماه به صورت شبانه روزی وقت من را گرفت. نتیجه آن یک گزارش شد که در شماه دهم نشریه بهشت پنهان تحت عنوان «لقمه ای نان» منتشر شد. امید است مورد رضای خداوند متعال واقع شود. 

لقمه ای نان - بررسی یک طرح کشاورزی در دولت نهم

در یکی از روزهای گرم تابستان 86 ، کشاورزان زیر آفتاب و در بیابانی که از چهار طرف با کوههایی تودرتو محصور و  بیرون از روستایی که در ارتفاعات پنهان شده بود، منتظر آمدنش بودند.

دو میله پرچم که در فاصله پنج متری به زمین فرو رفته و با ربانی قرمز به هم وصل شده بود در کنار لوله ی آبی قرار داشت که ابتدایش داخل ولایت و با گذر از داخل دره که به کنار ربان می رسید، تصویری از مراسم افتتاح یا کلنگ زنی در ذهن مردم منتظر «برزک» و مهمانان جمع شده در این بیابان برهوت را تداعی می کرد.

برزک روستایی که به تازگی با پی گیری های فراوان نام شهر بر آن گذاشته شده است. برزک (به انگلیسی: Barzok) یکی از شهرهای استان اصفهان در مرکز ایران است. این شهر با جمعیت ۳۵۲۹ نفر (برآورد ۱۳۸۳خ.) در بخش برزک شهرستان کاشان قرار دارد.بخش برزک به استناد تاریخ و جغرافیا و مدارک موجود یکی از بزرگترین مناطق مهم روستائی شهرستان کاشان است و شامل ٩ روستا می‌باشد.

برزک که شهری سرسبز است در دره‌ای در دامنه کوههای کرکس در قسمت جنوب غربی ودر فاصله حدوداً ٥٠ کیاومتری شهرستان کاشان قرار دارد. (1)

 اینطور که کشاورزان با همدیگر زمزمه می کردند قرار است رئیس جهاد کشاورزی کاشان با رایزنی بالایی که دارد یکی از مقامات دولت نهم را در خلال سفرهای استانی هیئت دولت و به قصد کلنگ زنی به اینجا بیاورد تا قسمتی از بودجه طرح را که بیش از سه میلیارد تومان تخمین زده اند دریافت دارد.

کشاورزی زیر لب نگرانی های خودش را به کناردستی انتقال می داد: «اینها فکر می کنند آب قنات و چشمه آبادی هر سال مثل امسال است. خبر ندارند یک سال باران که می زند زیاد می شود و یه سال که باران نیاید برای زمین های داخل ده هم آب کم داریم» ولی می ترسید بلندتر بگوید و مردم آبادی هزارتا برچسب بهش بزنند؛ حسودِ – نمی تونه ببینه که آبادی پیشرفت کند و چیزهایی از این دست.

باد پرچم و ربان را تکان می داد و چشم های حاضرین تنگ شده بود تا آفتاب اذیتی نکند.

«سرزمین ایران به مناسبت مختصات اقلیمی و جغرافیایی که دارد سرزمین کم آب است و کم هستند سرزمین هایی که بسان ایران تشنه آب باشند. میزان متوسط بارندگی حدود ۲۲۵ میلی متر در سال است که در مقایسه با بارندگی سالانه کره زمین که ۸۶۰ میلی متر است رقمی کمتر از یک سوم آن است که خود گویای درجه خشکی این کشور است»(2)

«شهر برزک در ارتفاع ۳۶۱۷ متری از سطح دریا و با متوسط بارندگی سالیانه ۱۹۰ میلی متر قرار دارد» (3)  یعنی میزان بارندگی آن از متوسط کشوری کمتر است.

«آبادی که داخل دره و کنار چشمه به وجود آمده همیشه مشکل کمبود زمین را داشته است.» این را یکی از کشاورزان گفت و ادامه داد «این رئیس جهاد گفته آب را با لوله به خارج روستا انتقال می دهیم و زمستان ها داخل مخزنی که می سازیم جمع می کنیم و باغی درست می کنیم سه چهار برابر همه باغ های آبادی، تازه آبیاریش هم قطره ای است و آب زیادی نمی خواهد و بعد تحویل خودتان می دهیم»

«هیچ مشکلی پیش نمی آید» کارشناس طرح که خود نیز منتظر آمدن مقام دولتی بود به منتقدین گفت و ادامه داد «این تنها طرحی است که در شهرستان کاشان با این بودجه هنگفت قرار است عملی شود و رئیس محترم جهاد کاشان عنایت خاصی به برزک دارد. ایشان در ادامه با بکار بردن قسم حضرت عباس بر خوب بودن طرح تاکید کرد.

آفتاب همچنان بر سر کشاورز و کارشناس و مسئول و انبوه جمعیت منتظر می تابید.

این روند طرح، نمونه ای  از تحولات کشاورزی در 50 سال قبل  چین را به تصویر می کشید. آنگاه که در سال 1958 میلادی مائو تسه تونگ برنامه دوم پنج ساله خود را به اجرا گذاشته بود و کشاورزان را مجبور می کرد تا در خارج از روستا به توسعه کشاورزی بپردازند و هشت ماده اعلامیه مائو که بعدها مانند کتاب آسمانی مورد استفاده تمام زارعین چین قرار گرفت عبارت بود از:

شخم عمیق به منظور اصلاح خاک، تخم افشانی فشرده، استفاده از کود شیمیایی، توزیع آب با وسایل مکانیکی، اصلاح بذر و مبارزه صحیح با آفات، مدیریت صحیح در بهره برداری و استفاده از آلات و ادوات جدید در زراعت.(4)

کمی جلوتر یعنی 30 سال پیش شرکتی بنام (لامع) در همین رابطه و مشابه این طرح تحقیقی انجام داد که می توان با بردن آب مازاد کشاورزی برزک از داخل روستا برزک به بیابان مذکور کشاورزی مکانیزه ای ایجاد کرد و این شرکت در ادامه تاکید کرده بود که برای این که این طرح توجیه پذیر باشد باید دو طرح مرغداری و گاوداری در کنار آن ایجاد کرد تا مکمل همدیگر باشد(5) هر چند که در آن مواقع طرح هایی که بوی چین و روسیه را می داد با محمل تضاد ایدئولوژیک جوانه نزده همراه با متفکرش فرصت روییدن نمی یافت.

اگر پنجاه سال پیش چین چنین طرحی  اجرا کرد و 30 سال پیش شرکتی در فکر انجام آن بود و امروز جهاد در حال عملی کردن آن، ولی امروز معادلات اقتصادی به گونه دیگری تعریف می شود:

«سود حاصل از سرمایه گذاری در کشاورزی حدود چهار تا 12 درصد است. سرمایه گذاری در صنعت حدود 10 تا 20 درصد بازدهی دارد. های تک (تکنولوژی برتر) 50 درصد و سرمایه گذاری در گرفتن کشورها، مثل افغانستان و عراق که در واقع همان اقدامات سیاسی و نظامی است صد در صد بازدهی مالی دارد. این در حالی است که سرمایه گذاری در مواد مخدر 300 درصد برگشت دارد و در تحقیق و توسعه سه هزار درصد بازدهی وجود دارد. به همین دلیل هم غرب کاملاً متوجه شده که در کجا سرمایه گذاری کند. و در تحقیق و توسعه دنیای امروز، IT یک ابزار شده است.(6)

«این ها مهم نیست، آنچه بحث اصلی است وضعیت آب منطقه است» این را یکی از کشاورزان گفت و ادامه داد «درست است که قرار است مخزن ساخته شود و با آب زمستانی و به صورت قطره ای کار صورت گیرد ولی مخزن قادر است یک چهارم از چهارصد هکتار طرح را پوشش دهد و بقیه آب از صرفه جویی در کشاورزی بالادست که باغهای کهنسالی را زیر شرب دارد می باید حاصل گردد.»

و کشاورز دیگری گفت: « فرض کنیم بعد از اجرای طرح با کمبود آب مواجه شویم در نهایت دولت مجبور می شود یک فکری برای آب طرح بکند حتی اگر اجازه کندن چاه را بده» و این در حالی است که دشت سده در همسایگی برزک با سیاست های غیر کارشناسی جهاد سازندگی در بدو تاسیس که با حفر بیش از ۳۵ حلقه چاه و دریافت بیش از ۸۰۰ لیتر آب در ثانیه، سال به سال باعث افت آب های زیرزمینی و پایین آمدن کیفیت آب ها می شود.

از طرف دیگر مدیر آب و فاضلاب کاشان گفت: آب آشامیدنی ۲۲ روستا کاشان، به صورت سیار و تانکر تامین می شود»(7)

و آن طرف تر  آران و بیدگل: ۷۰ درصد منابع آب کشاورزی شهرستان آران و بیدگل شور و دارای املاح نمکی است و در ۳۰ سال گذشته ۶۰ متر آب های زیرزمینی این منطقه پایین رفته است، متوسط بارندگی ۱۳۰ میلی متر می باشد.(8)

و کاشان: «با توجه به اینکه در ۴۰ سال گذشته ۶۰ متر از سطح ایستایی آبهای زیرزمینی کاسته شده این امر باعث شده تا پمپ  چاههای آب شهرستان زیر سطح تراز دریاچه نمک قرار گیرد و هجوم آب های شور به سمت این منطقه را موجب گردیده است.

جریان آب زیرزمینی در منطقه کاشان از کوهستان به طرف کاشان و آران و بیدگل و دریاچه نمک بوده است که، در عرض ۲۱ سال، این جریان برعکس شده و آب شور به طرف آب شیرین می آید» (9)

و مسئولین در تکاپو برای پیدا کردن راه حلی برای بحران آب در منطقه:

- مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب کاشان: «جهت حل کم آبی استفاده از آبیاری قطره ای و بارانی و از طرفی  کاشت محصولی که ارزش اقتصادی بیشتری داشته باشد، لازم است» (10) و به نظر می رسد منظور ایشان استفاده از آبیاری قطره ای و بارانی جهت کاهش مصرف آب نه استفاده از این روش جهت افزایش سطح زیر کشت محصولات، با ارزش اقتصادی نه چندان اقتصادی می باشد

و سطح بالاتر  معاون وزیر جهاد کشاورزی: «در بخش دیگر از این گفتگو به سیاست جدید وزارت جهاد کشاورزی برای کنترل کشت در مناطق دارای بحران آب اشاره کرد و افزود: با بررسی های صورت گرفته مناطق دارای بحران آب را مشخص کردیم و در هماهنگی با روسای سازمان جهاد کشاورزی این مناطق برنامه های مدونی را برای کنترل کشت در این نواحی به اجرا در آوردیم.

وی تصریح کرد: این برای نخستین بار است که برنامه های کاهش سطح زیر کشت محصولات زراعی با این نگاه به اجرا در می آید» (11) (روزنامه ایران - ۱۸ مرداد ۱۳۸۶)

- وقتی نگاه به انتقال آب شرب از اصفهان به کاشان می کنیم طبق اعلام کارشناسان مجری طرح هزینه هر متر مکعب آب بدون در نظر گرفتن هزینه های اولیه و ثابت، بیش از ۱۰۰۰۰ ریال تمام می شود تا به دست مشترک شبکه برسد.(برآورد سال 1386)

از دور گردوخاک قطار ماشین هایی با پلاک قرمز نمایان شد و خیل کشاورز و مهمانان منتظر را در یک حال و هوای وصف ناشدنی قرار داد. گویا انتظار در حال به سررسیدن و آفرینش یک تحول مبهم در لابلای این ابر ایجاد شده دیده می شد.

دو سال بعد مسعودی مسئول تعاونی های تولید جهاد کشاورزی کاشان در جمع نمازگزاران جمعه شهر برزک گفت:

« عاجزانه از شما خواهش می کنم کسانی که در این طرح شریک شده اند اگر واقعاً می خواهند ادامه بدهند، اگر قرار است این طرح اجرا بشود، پس بیایید آن چه ما می گوییم انجام دهید. چون ما مسئولیم پس آن مبلغی که مال پر کردن چاله یا نهال و دیگر هزینه هاست بپردازید . مشکل لوله گذاری و برق حل شده است و بقیه مشکلات نیز در آینده نزدیک حل می شود . خودتان در جریان هستید دو مسئله هست پر کردن چاله و کاشت نهال . اگر این دو را انجام دهید طرح به بهره برداری می رسد .

وا... مدیون هستید بیت المال آنجا مصرف شده نگذارید از بین برود دو ماه دیگر از طرح بگذرد همان بیابان قبل است »

در این طرح یک میلیارد از طرف دولت برای ساخت مخزن هزینه شد و یک میلیارد هم به نام کشاورزان وام گرفته شد تا صرف آبیاری قطره ای پروژه شود و مابقی کار به عهده کشاورز قرار گرفت.

ماشین ها از راه رسیدند و وزیر سفید پوش دولت نهم به همراه نماینده مجلس و فرماندار و همراهان وارد جمع منتظر شدند.

«من ربان طرحی را قیچی می کنم که کار آن تمام شده باشد. نه اول کار» وزیر به مدیر جهاد کشاورزی کاشان گفت و خواستار توضیحات پیرامون طرح و زمان بندی آن شد.

آفتاب سوزان و گردو خاک پر شده در فضا و مسئولین خسته از کار و فعالیت شبانه روزی بی ریا و تکلف روی خاکهای بیابان نشستند و در حالی که از شدت بی خوابی به سختی پلک های خود را باز نگه می داشتند و گاه در هنگام صحبت یک لحظه به خوابی کوتاه می رفتند و دوباره به صحبت و گفتگو می پرداختند.

«من داخل تقویم یک زمان 6ماه مشخص می کنم و در این صورت هزینه مخزن را بلاعوض پرداخت می کنم. در مهلت معین می آیم اگر کار تمام شده باشد که مدیر جهاد کشاورزی کاشان را تشویقی به مکه می فرستم و در غیر این صورت به فکه» وزیر جهاد کشاورزی گفت و با همراهان مراجعت کردند.

حاج علی که سنی ازش گذشته و جزء گروه منتظربود گفت: «این کارها را فقط در اول انقلاب از مسئولین دیدم. دانشجویان که جهاد کشاورزی کاشان را تشکیل دادند مثل ماها گیوه پا می کردند و با آمدن به منطقه خیلی از چاهها را بدون کاغذ بازی با یک تکه کاغذ مجوزش را می نوشتند و زمینش را تقسیم می کردند» و در حالی که رضایت قلبی در چهره چروکیده اش نمایان بود به طرف زمین های سنتی اش داخل آبادی  به راه افتاد تا لقمه ای نان برای خانواده خود پیدا کند.

(1) ویکی پدیا

(2) (راهنمای پرورش ماهی - جهاد سازندگی کاشان).

(3) (طرح توجیهی نابر - مدیریت جهادکشاورزی کاشان).

(4) کتاب چین سرخ – ادگار اسنو

(5) طرح شرکت لامع

(6) - اقتصاد سیاسی IT و گسترش جامعه مدنی – سرمایه 24 دی 1384 – خسرو سلجوقی – معاون فنی دبیرخانه ی شورای عالی اطلاع رسانی

(7) )همشهری- ویژه نامه کاشان - ۱ آبان ۱۳۸۵

(8) نشریه آرمان کاشان- ۲۵ دی ۱۳۸۵

(9)(مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب کاشان - نشریه آرمان - ۲ دی ماه ۱۳۸۵).

(10)نشریه آرمان - ۴ تیرماه ۱۳۸۶

(11) روزنامه ایران - ۱۸ مرداد ۱۳۸۶

 

نظرات 1 + ارسال نظر
omid جمعه 21 فروردین‌ماه سال 1388 ساعت 06:13 ب.ظ http://rmb-ali.blogspot.com

بالاخره خودت این طرح و خوب میبنی یا مثل شیوخ عقب مونده که آیه یاس میخونن به عاقبت کار دل نبستی !!! ؟

دوست عزیز و جدید سلام
من طرح را تجزیه و تحلیل کردم و نیامدم بگویم خوب است و یا بد است.
فکر می کنم نگاه جامعه تحصیل کرده و روشنفکر در ارتباط با مسائل جامعه خوب و یا بد بودن نیست، بلکه بررسی کارشناسانه است.
موفق باشید.

برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد