در یکی از جلسات هیئت امنا مسئول مستعفی جهاد کشاورزی کاشان و مبتکر طرح ۴۰۰ هکتاری نابر در جواب مسائل و مشکلات ناشی از غیر کارشناسی بودن طرح اینگونه جواب دادند:
«اجازه بدهید ما باغ را درست کنیم و تحویل کشاورزان بدهیم آن موقع، خواستند استفاده کنند، نخواستند آتش بزنند»
اما هنوز باغ تحویل داده نشده، بعد از گرفتن حدود ۱ میلیارد تومان وام به اسم کشاورزان نوبت دریافت نقدی از جماعت کشاورز خرده مالک رسیده است.
شاید کشاورزان به خود بیایند و توجیهات کارشناسی، اقتصادی، سوددهی طرح را بیشتر از پیش بررسی نمایند تا وضعیت طنابی که به آن دست انداخته اند بیشتر روشن شود.
انشاءالله
پدیده بسیار جالبی که امسال اتفاق افتاد. از اسفند ماه سال قبل همچنان آب را کشاورزان گرفتند و مشغول آبیاری شدند. شب و روز مردم دنبال آب بودند تا اینکه در تاریخ ۲۰ اسفند ۱۳۸۰ جلسه ای شورای قنات در منزل ح- غ - ش تشکیل شد تا به حل مشکل پرداختند نتیجه این شد که یک موتور بر سر مادرچاه قنات بگذارند به مدت ۱۰ روز تا آب قنات را اندازه گیری کنند چون خیلی از کشاورزان می گفتند قنات آب دارد و از یک مجرای دیگری می رود.
در این زمان آب قنات ۵ دانگ بیشتر نبود. این ماموریت به ح-غ-ش داده شد. ایشان صبح روز بعد به کاشان رفت تا موتور تهیه کند که با مشکلاتی روبرو شد. از جمله گفتند یک میلیون تومان برای مدت ۱۰ روز بدهید که جور نشد.
گذشت، اولین آب را که بستیم روز سوم فروردین بود. دقیقاْ با ساعت آب تقسیم می شد.
گذشت، روز سیزدهم فروردین شد، باران شروع به باریدن گرفت، چهاردهم هم سیل فراوانی آمد، ۱۳ روز آب را نگرفتیم، همچنان سیل و باران ادامه داشت.
از روز تشکیل جلسه شورای قنات که قرار بود موتور بیاورند تا ۳۵ روز بعد ، یکی از کشاورزان آمد که چرا نشسته اید که قنات از پرآبی در حال خراب شدن است.
خاطرات کشاورز: آقای ص
اطلاعیه شرکت آب و فاضلاب کاشان
شهروند گرامی:
آیا می دانید؟
- متوسط بارندگی سالانه در منطقه کاشان، نصف متوسط بارندگی در کشور و یک ششم متوسط بارندگی در جهان است.
- به دلیل کمبود بارندگی و برداشت مازاد و بی رویه آب بویژه در بخش های کشاورزی و صنعت، و نیز آلودگی تدریجی چاهها، منابع آب موجود در منطقه با تهدیدهای جدی روبروست.
- طی چهل سال گذشته، بیش از ۶۰ متر، سطح آبهای زیرزمینی منطقه کاهش یافته است.
- آب مصرفی یک ایرانی برای استحمام، با مصرف ۶ نفر در کشورهای توسعه یافته برابر است.
- مقدار آبی که برای مسواک زدن یک نفر در کشور ما مصرف می شود با مصرف آب ۲۱ نفر در کشورهای توسعه یافته یکسان است.
- با مقدار آبی که یک خانواده ۴ نفری در ایران برای شستن ظرفها استفاده می کنند در کشورهای توسعه یافته ظرفهای ۲۷ نفر شسته می شود.
- میانگین مصرف خانگی هر مشترک در سال ۸۴ ، برابر ۲۲۸۰۰ لیتر در هر ماه بوده است. چنانچه تعداد افراد هر خانوار را بطور متوسط ۲/۴ نفر در نظر بگیریم، این مقدار معادل مصرف بیش از ۱۸۰ لیتر آب در شبانه روز برای هر نفر می باشد، در حالیکه توصیه سازمان بهداشت جهانی ۷۵ تا ۸۰ لیتر و حداکثر ۱۴۵ لیتر در شبانه روز است.
...
شرکت آب و فاضلاب کاشان طی اطلاعیه ای که در پستی تحت عنوان «وضعیت آب در منطقه کاشان» آورده ام به مردم اعلام خطر کرده است و به نوعی خواسته تا در مصرف آب صرفه جویی کنند.
این در حالی است که مدیریت آب در منطقه زیر سوال است!
طرح های توسعه ای کشاورزی در مناطق کوهستانی که جهاد کشاورزی به جهت حفظ ماهیت وجودی خود، و بر خلاف اصل مزیت نسبی به شدت در حال اجرا است و از طرف دیگر توسعه فضای سبز شهر کاشان (۲۷ هکتار توسعه فضای سبز فقط در سال ۸۵) نمونه ای از مدیریت واحد آب توسط مسئولین محترم می باشد.
ایشان در واکنشی نسبت به مطالب وبلاگ خصوصاْ پست «بیو گرافی گردانندگان طرح ۴۰۰ هکتاری نابر» خطاب به سرباز سازندگی دفتر ترویج برزک بیان می دارند:
«من اضافه بر اینکه یک کارشناس هستم، کارشناس خاک و کارشناس آب و هوا نیز می باشم و حیف که وقت پاسخ دادن ندارم والا پاسخی بسیار دندان شکن می دادم»
اولاْ - در کارشناس بودن عزیزان شکی نیست و ضرب المثل دم خروس و قسم حضرت عباس از بنیان اشتباه می باشد.
ثانیاْ- ضمن استقبال از پاسخ ایشان و ارائه آن به مخاطبین وبلاگ عرض می داریم که حرف ما هم به نوعی در جملات شما نهفته است،
ما اعتقاد داریم تفاوت کشورهای جهان سوم با کشورهای توسعه یافته همین است که شما به نوعی بیان داشته اید؛
مردم کشورهای توسعه یافته قبل از انجام هر کاری فکر می کنند و جوانب آن را در نظر می گیرند ولی کشورهای جهان سوم وقت فکر کردن ندارند و فقط عمل می نمایند.
در طرح نابر در حالی فرمول بذل و بخشش زمین به کشاورزان پی ریزی می شود که امکان تأمین آب ۳۰۰ هکتار از ۴۰۰ هکتار آن در هاله ای از ابهام است.
از یک طرف امکان چنین امری زیر علامت سوال و از طرف دیگر کوچک ترین تعهدی کتبی و شفاهی مبنی بر این تأمین وجود ندارد.
جای کمی تفکر و تامل دارد؛ برزک با جمعیت ۳۲۰۰ نفری ساکن (آمارگیری نفوس ۸۵) و بالاتر از دهها هزار غیر ساکن و کوهستانی بودن منطقه و سرانه بسیار پایین زمین برای برزکی مقیم و غیر مقیم و توجه به اصل مزیت نسبی، آیا این بذل و بخشش غیر کارشناسانه و ایجاد مالکیت بدون ریشه علمی، کاری درست می باشد؟ و آیندگان کار مار را تأیید خواهند نمود؟
اولین روزهای تأسیس جهاد سازندگی کاشان فراموش نشدنی است. هنگامی که جوانان دانشجو، دانشگاههای خود را رها کرده و گیوه به پا به داخل روستا رفتند و با یک حرکت انقلابی بنیان کارهای زیادی را پایه ریزی کردند که حفر چاهای کشاورزی متعدد یکی از آنها بود.
و امروز نزدیک ۳۰ سال از آن می گذرد. افت باورنکردنی آبهای زیرزمینی از ۶۰ تا ۱۰۰ متر و هجوم آبهای شور و بحران آب در منطقه یکی از تبعات آن است.
اگر سیستم به گونه ای طرح ریزی می شد که چنانچه آن حرکت های انقلابی درست بود مورد تشویق و اگر اشتباه، مورد موأخذه، امروز دوباره شاهد حرکت های انقلابی بدون پایه کارشناسی نبودیم.
گویا طرح نابر جهت توسعه ۴۰۰ هکتار زمین های بایر با استفاده از ۳ چشمه که متوسط آبی جمع آن ۲۵۰ لیتر در ثانیه و هریک زهکشی طبیعی زمین های تحت پوشش چشمه دیگر به جهت اختلاف ارتفاع ۳۰۰ متری با جمع حدود ۱۲۰ هکتار باغات کهنسال شهر برزک با شعار افزایش بهره وری از ۳۰ درصد به ۷۰ درصد بنیان نهادن یکی دیگر از آن دست کارهای فاقد کار کارشناسی است.
آیا محصلین اتو کشیده امروز وارد بحث تجزیه و تحلیل کارشناسی این دست کارها خواهند شد. تا جامعه اجرایی ما از کارهای اجرایی با محوریت آزمون و خطا به سمت پایه گذاری درست امور رهنمون گردد.
افراد شرکت کننده در طرح نابر وقتی به دفتر ترویج می روند از آنها پرسیده می شود که در طرح نابر گل محمدی را می خواهند یا بادام و اعضا با استفاده از شیر و خط تصورات ذهنی خود ناچار به انتخاب یکی از آن می باشند.
آیا مهم نیست...
۱- میزان مصرف آب در واحد سطح برای گل محمدی و بادام؟
۲- میزان هزینه ثابت در واحد سطح برای گل محمدی و بادام؟
۳- میزان هزینه نگهداری در واحد سطح برای گل محمدی و بادام؟
۴- میزان سود دهی در واحد سطح برای گل محمدی و بادام؟
انتخاب شما چیست؟
شیر یا؟
مسئول روابط عمومی جهاد کشاورزی که برگزاری دعای عاشورا هر سال را نیز در کارنامه خود دارد. معمولاْ در طرح نابر در هیئت یک کارشناس ظاهر می شود و از اینکه او را برزکی بدانند افتخار می کند. جلسه که با کشاورزان محله باغستان توسط ایشان انجام شد آنقدر تاثیر گذار بود که چنانچه با محله هایی دیگر نیز تکرار می شد اثری از شرکت کننده در طرح به چشم نمی خورد.
مسئول امور باغبانی جهاد کشاورزی که همه چیز را آرمانی و سهل می بیند و معمولاْ برای درست بودن روند طرح برای مستمعین خود ترجیح می دهد به جای آمار و ارقام از قسم حضرت عباس استفاده کند.
مدیر مستعفی جهاد کشاورزی که با جمع کردن همفکرانی چون خود در این اداره مجموعه کاملی از تخصص و تعهد را به نمایش گذاشته و در حال حاضر با توزیع خاطرات جبهه و جنگ خود شروعی انقلابی برای تبلیغات انتخابات مجلس برداشته است.
مسئول دفتر ترویج برزک (بدون شرح)
هیت امنا طرح که به جهت ساده دلی ابزاری مستند ساز بر تغییرات روزمره کارشناسی طرح به دست اجرا کنندگان طرح شدند تا بار دیگر خاطرات بهسازی برزک تکرار شود.(خرابی با جهاد و مسئولیت به عهده شورای بهسازی)
نماینده کاشان، آران و بیدگل در مجلس شورای اسلامی
سلام علیکم
همانطور که اطلاع دارید طرح نابر به صورت انقلابی در حال اجرا می باشد و از طرفی تا جایی که اینجانب پی گیری کرده ام در موضع شما در برابر این طرح چه در جلسات داخل منطقه و چه در مطبوعات سکوت بوده است.
حال با توجه به اینکه طرح نابر جهت توسعه ۴۰۰ هکتاری زمین های بایر با استفاده از ۳ چشمه که متوسط آبی جمع آن ۲۵۰ لیتر در ثانیه و هریک زهکش طبیعی زمینهای تحت پوشش چشمه دیگر به جهت اختلاف ارتفاع ۳۰۰ متری با جمع حدود ۱۲۰ هکتار باغات کهنسال شهر برزک با شعار افزایش بهره وری از ۳۰ درصد به ۷۰ درصد می باشد.
و از طرف دیگر گوشه چشمی به اصل مزیت نسبی در منطقه و بحران آب داشته باشیم.
جواب سوالات زیر توسط جنابعالی مطمئناْ برای آیندگان نسبت به عملکردتان تعیین کننده خواهد بود:
۱- اگر طرح دارای اشکال و فاقد مقدمات کارشناسی است مطرح بفرمایید؟
۲- و اگر از نظر شما خوب و مفید تشخیص داده شده است بصورت شفاف بیان فرمایید؟
با تشکر - وبلاگ نویس برزک همیشه آباد
- چرا جزو کشورهای جهان سوم هستیم؟
- چرا شاخص ها نسبت به متوسط جهانی در وضعیت بدی قرار دارد؟
- چرا مهاجرت؟
- چرا عقب گرد به جای پیشرفت؟
این جملات و جملاتی از این دست صحبت هایی است که همواره نقل مجالس عام و غیرعام است. و زمانی که فکر و ایده کاری، طرحی و پروژه ای استارت می خورد. در مقابل هر نقد و بحثی، همان افراد گله گزار و کارشناسان کوچه و بازار قد الم می کنند که:
- ای آقا بگزار کار انجام بگیرد، بعد اشکالاتش درست می شود.
- ای آقا بگزارید بودجه بیاید، بهتر از آن است که بودجه جای دیگر برود.
- ای آقا...
و از این دست صحبت ها را از افراد خاص و غیر خاص بسیار می شنویم.
اما در مورد طرح ۴۰۰ هکتاری نابر:
دوستی خواست که اینجانب تجزیه و تحلیل خود را ارائه بدهم و علی رغم اینکه در آشفته بازار موجود آنچه به جایی نرسد فریاد است، امر ایشان را به چشم گذاشتم و مطالب زیر را تقدیم می دارم:
۱- بحث آب در منطقه
۲- محل تامین آب طرح
۳- مسئولیت پذیری مجریان طرح
۴- میزان دقیق مصرف آب طرح
۵- سود دهی طرح
۶- کارشناسی طرح
۷- هدف را گم نکنیم
۱- بحث آب در منطقه
«سرزمین ایران به مناسبت مختصات اقلیمی و جغرافیایی که دارد سرزمین کم آب است و کم هستند سرزمین هایی که بسان ایران تشنه آب باشند. میزان متوسط بارندگی حدود ۲۲۵ میلی متر در سال است که در مقایسه با بارندگی سالانه کره زمین که ۸۶۰ میلی متر است رقمی کمتر از یک سوم آن است که خود گویای درجه خشکی این کشور است»(راهنمای پرورش ماهی - جهاد سازندگی کاشان).
«شهر برزک در ارتفاع ۳۶۱۷ متر ارتفاع با متوسط بارندگی سالیانه ۱۹۰ میلی متر قرار دارد»(طرح توجیهی نابر - مدیریت جهادکشاورزی کاشان).
می بینیم که متوسط بارندگی برزک از متوسط کشوری هم پایین تر است.
اما وضعیت در مناطق مجاور چگونه است:
- دشت سده در همسایگی برزک متاسفانه با سیاست های غیر کارشناسی جهاد محترم سازندگی در بدو تاسیس که با حفر بیش از ۳۵ حلقه چاه و دریافت بیش از ۸۰۰ لیتر در ثانیه آب سال به سال باعث افت آب های زیرزمینی و پایین آمدن کیفیت آب ها می شود.
- «مدیر آب و فاضلاب کاشان گفت: آب آشامیدنی ۲۲ روستا کاشان، به صورت سیار و تانکر تامین می شود»(همشهری- ویژه نامه کاشان - ۱ آبان ۱۳۸۵).
- آران و بیدگل: ۷۰ درصد منابع آب کشاورزی شهرستان آران و بیدگل شور و دارای املاح نمکی است و در ۳۰ سال گذشته ۶۰ متر آب های زیرزمینی این منطقه پایین رفته است، متوسط بارندگی ۱۳۰ میلی متر می باشد.(نشریه آرمان کاشان- ۲۵ دی ۱۳۸۵)
- کاشان: «با توجه به اینکه در ۴۰ سال گذشته ۶۰ متر از سطح ایستابی آبهای زیرزمینی کاسته شده این امر باعث شده تا پمپ چاههای آب شهرستان زیر سطح تراز دریاچه نمک قرار گیرد و هجوم آب های شور به سمت این منطقه را موجب گردیده است.
جریان آب زیرزمینی در منطقه کاشان از کوهستان به طرف کاشان و آران و بیدگل و دریاچه نمک بوده است که، در عرض ۲۱ سال، این جریان برعکس شده و آب شور به طرف آب شیرین می آید»(مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب کاشان - نشریه آرمان - ۲ دی ماه ۱۳۸۵).
- مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب کاشان: «جهت حل کم آبی استفاده از آبیاری قطره ای و بارانی و از طرفی کاشت محصولی که ارزش اقتصادی بیشتری داشته باشد، لازم است» (آرمان - ۴ تیرماه ۱۳۸۶) {به نظر می رسد منظور ایشان استفاده از آبیاری قطره ای و بارانی جهت کاهش مصرف آب نه استفاده از این روش جهت افزایش سطح زیر کشت محصولات، با ارزش اقتصادی نه چندان اقتصادی می باشد}
- معاون وزیر جهاد کشاورزی: «در بخش دیگر از این گفتگو به سیاست جدید وزارت جهاد کشاورزی برای کنترل کشت در مناطق دارای بحران آب اشاره کرد و افزود: با بررسی های صورت گرفته مناطق دارای بحران آب را مشخص کردیم و در هماهنگی با روسای سازمان جهاد کشاورزی این مناطق برنامه های مدونی را برای کنترل کشت در این نواحی به اجرا در آوردیم.
وی تصریح کرد: این برای نخستین بار است که برنامه های کاهش سطح زیر کشت محصولات زراعی با این نگاه به اجرا در می آید»(روزنامه ایران - ۱۸ مرداد ۱۳۸۶)
- وقتی نگاه به انتقال آب از اصفهان به کاشان می کنیم طبق اعلام کارشناسان مجری طرح هزینه هر متر مکعب آب بدون در نظر گرفتن هزینه های اولیه و ثابت، بیش از ۱۰۰۰۰ ریال تمام می شود تا به دست مصرف کننده برسد.
***
منظور از تمام این صحبت ها این نیست که برزک از آب در کشاورزی درست استفاده می کند و اتلاف ندارد، بلکه نشان دادن اهمیت آبی است که داریم و به راستی طلایی روان است. اما آیا طرح ۴۰۰ هکتاری نابر با تعریف فعلی و درحال اجرا به گونه ای است که باعث رونق منطقه گردد یا برعکس باعث ایجاد یک فاجعه اتلاف نیروی انسانی، بحران آبی، اتلاف مالی می شود؟
۲- محل تامین آب طرح:
محل تامین آب طرح از طریق ۱ قنات و ۲ چشمه که در راستای هم به اختلاف ارتفاع ۳۰۰ متری در مجاور طولی شهر کوهستانی برزک در نظر گرفته شده است ( متوسط اختلاف ارتفاع محل ۳ منبع، حدود ۱۰۰ متر می باشد) سطح زیر پوشش فعلی این سه منبع آب با متوسط جمعاْ ۲۵۰ لیتر در ثانیه حدود ۱۲۰ هکتار از باغات، درختانی با حداقل قدمت ۵۰ سال می باشد که به گونه ای فضای سبز رایگانی در اختیار شهرداری برزک قرار می دهد.
همانطور که از داده های فوق به راحتی قابل حصول است به سبب اختلاف ارتفاع، هر چشمه زهکشی طبیعی زمین های تحت آبیاری چشمه بالادست عمل می نماید.
حال قرار است با استفاده از سه منبع آب با متوسط جمعاْ ۲۵۰ لیتر در ثانیه و سطح زیر کشت حدود ۱۲۰ هکتار درختان کهنسال فضای سبز برزک و چشمه هایی با زهکش طبیعی زمین های بالادست یک طرح ۴۰۰ هکتاری اضافه کنیم تا بهره وری را از ۳۰ درصد به ۷۰ درصد افزایش دهیم.
اما در این مسیر بسیار ساده (از نظر مجریان طرح) سوالات اساسی به ذهن می رسد که مطمئناْ جواب ندادن به آن موجبات خسارات جبران ناپذیری به اقشار آسیب پذیر وارد می نماید که طبق عرف مالوف در ابتدای هر طرح وعده و وعید بسیار و در آخر طرح هزینه های اشتباهات دیگران سهم آنان است.
۳- مسئول مستقیم طرح (مدیر سابق جهاد کشاورزی کاشان) که با پیشنهاد و استارت طرح می خواهد افزایش بهره وری آب از ۳۰ درصد به ۷۰ درصد را در کارنامه تبلیغاتی خود جهت مجلس شورای اسلامی ثبت نماید و در حضور وزیر جهاد کشاورزی و نماینده مجلس و شورا و کشاورزان جهت اجرا مناسب طرح تعهد کتبی و شفاهی داده است، اما در حال حاضر در کجای مسئولیت طرح پیشنهادی و تعهد کتبی و شفاهی به مسئولین و مردم قرار دارد؟
۴- میزان دقیق مصرف آب طرح
بالا بردن بهره وری آب در منطقه جای تشکر و قدردانی دارد، اما میزان آب لازم برای طرح به صورت دقیق و علمی چه مقدار است؟
مسئول واحد باغبانی جهاد کشاورزی کاشان در ابتدای کار نیاز آبی ۱۵۰ لیتر در ثانیه و بعد از چند ماهی ۱۰۰ لیتر در ثانیه در فصول آبیاری ذکر کردند. اما ازبین عددهای متفاوت آیا عدد دقیقی یافت می شود که هم شدنی و هم تامین کننده طرح باشد؟
«هر چند اسم آبیاری قطره ای اینگونه تداعی می کند که برای یک درخت چند قطره آب کافی است، اما واقعیت به گونه دیگر است. به عنوان مثال مقدار آب مورد نیاز درخت آلو بین ۱۰ تا ۲۵ متر مکعب در سال برای هر درخت می باشد»(اصول و عملیات آبیاری قطره ای - دکتر امین علیزاده).
و این در حالی است که در طرح نابر ۵۰ هکتار برای آلو در نظر گرفته شد.(طرح توجیهی نابر - ص ۶- مدیریت جهاد کشاورزی کاشان)
۵- سود دهی طرح:
هرچند با تب بالایی که در رابطه با زمین در کشور وجود دارد عبارت «جهاد کشاورزی می خواهد زمین واگذار کند» اغوا کننده است. و اینجانب به خوبی می بینم تنها با استفاده از این شعار همکاری مردم جلب شد اما برای زمین های کشاورزی واقعیت سود دهی آن است. خصوصاْ در آبیاری قطره ای به واسطه هزینه های بالای ثابت و جاری عملیات فاکتور اصلی کار با سوددهی می باشد.
«واژه های آبیاری قطره ای و قطره چکان نباید تنها قطره را در ذهن تداعی کند که برای هر محصولی مفید می باشد بلکه کمبود آب در کشور ما از یک طرف و هزینه های زیادی که سیستم های آبیاری قطره ای در بر دارند ایجاب می کند که علاوه بر استفاده صحیح از منابع آب الگوی کشت مناسبی اعمال شود که با این روش ها محصولاتی تولید گردد که امکان تولید آن ها در سایر نقاط دنیا وجود نداشته و یا گران تمام شود»(اصول و عملیات آبیاری قطره ای - دکتر امین علیزاده).
(یادمان نرود باغ خانم غزنوی که هزینه های آن را سلطان شیشه جهان از آمریکا ارسال می دارد و مورد نمایش فراوان کشاورزان قرار می گیرد، مطمئناْ سوددهی اولویت چندم آن است.)
حال سوال اینجاست:
- هزینه های اولیه برای محصولات مختلف در واحد سطح چه مقدار است؟
- هزینه های جاری برای محصولات مختلف در واحد سطح چه مقدار است؟
- هزینه های تطبیق ۱۲۰ هکتار کشاورزی سنتی جهت بالابردن بهره وری آب از ۳۰ درصد به ۷۰ درصد برای تامین آب طرح در واحد سطح چه مقدار است؟
- حداکثر زمان بهره برداری از هزینه های ثابت طرح در واحد سطح چه مدت است؟
- حداکثر زمان بازگشت هزینه های ثابت طرح چه مدت است؟
- میزان مصرف آب در واحد سطح برای محصولات متفاوت به تفکیک چه مقدار است؟
- سودآوری در واحد سطح به تفکیک به چه میزان و از سال چندم بعد از کاشت می باشد؟
- اقتصادی ترین محصول متناسب باآب و منطقه چه محصولاتی است؟
- و آیا طراحان طرح تضمینی برای سوددهی طرح دارند و یا فقط اجرا با دلارهای نفتی (حداقل ۳الی۴۳ میلیارد تومان) بدون پشتوانه کار کارشناسی با اداره محترم جهاد کشاورزی و هزینه های آزمون و خطا بر عهده کشاورز می باشد؟
۶- کارشناسی طرح:
- مورد اول:
الف- در ابتدا، طرح توجیهی به صورت ۵۰ هکتار گردو، ۵۰ هکتار آلو، ۱۰۰ هکتار گل محمدی و ۲۰۰ هکتار بادام تنظیم شد. (ص ۶ طرح ۴۰۰ هکتاری نابر- مدیریت جهاد کشاورزی کاشان)
ب- بعد از چند ماه مجری طرح عنوان کرد که گردو برای زمین مورد نظر مناسب نیست و از طرح حذف شد.
ج- بعد از مدتی از حذف گردو، آلو نیز به علت مصرف بالای آب از طرح حذف شد.
د- بعد از مدتی از حذف آلو با یک پروسه از پیش مشخص شده و آمدن مشاور طرح (شرکت آب و خاک البرز) و گرفتن جلسه هیئت امنا از نمایندگان کشاورزان خواسته شد که خودشان نوع و مقدار زمین زیر کشت را مشخص نمایند.
نمایندگان کشاورزان کشت بادام و گل محمدی با سطح برابر ۲۰۰-۲۰۰ را پیشنهاد و مجری مورد تایید قرار داد.
-مورد دوم
الف- در رابطه با آب در ابتدای طرح آب مورد نیاز یک مخزن ۵۰۰ هزارمترمکعبی به اضافه ۱۵۰ لیتر در ثانیه آب روزانه
ب- بعد از مدتی ۲ مخزن ۳۰۰ تایی و ۲۰۰ تایی به اضافه ۱۵۰ لیتر در ثانیه آب روزانه
ج- بعد از مدتی ۲ مخزن فوق الذکر به اضافه ۱۰۰ لیتر در ثانیه آب روزانه
د- بعد از مدتی مجدد ۱ مخزن ۵۰۰ هزارمترمکعبی و ۱۰۰ لیتر در ثانیه مورد تصویب مجری طرح قرار گرفت.
-مورد سوم
الف- یکی از خصوصیات طرح تولید ۵۰ تن ماهی در سال با درآمد ناخالص ۲/۱ میلیارد ریال و اشتغال مستقیم ۱۰ کارشناس پرورش ماهیان سردآبی ذکر شد(ص ۵ - طرح توجیهی - مدیریت جهاد کشاورزی کاشان)
ب- بعد از مدتی به دلایل کارشناسی مورد فوق غیر عملی شناخته شد.
-مورد چهارم
الف- درابتدای طرح ایجاد اشتغال ۲۵۰ نفر از جوانان روستا به طور مستقیم و ۳۰۰ شغل به طور غیر مستقیم عنوان شد(ص ۵ طرح توجیهی ۴۰۰ هکتاری نابر - مدیریت جهاد کشاورزی کاشان)
ب- در ارائه عملکرد باغ ۴۰ هکتاری خانم غزنوی یکی از خصوصیات آن را کم کردن نیروی کار جهت باغ های مکانیزه عنوان شد به طوری که ۴ کارگر برای ۴۰ هکتار کفایت می کند.
***
همانطور که ملاحظه می کنید اگر مشت را نمونه خروار در نظر بگیریم کارشناسی طرح ۴۰۰ هکتاری به صورت فوق الذکر می تواند باشد.
۵- هدف را گم نکنیم:
اگر هدف را بالا بردن درآمد کشاورزان، جلوگیری از مهاجرت، بهره وری آب در نظر بگیریم، ارتباط جملات زیر را پیدا کنید؟
- برزک به عنوان یک شهر توریستی در رسانه ها مطرح می شود.
- مهندس مجری طرح بارها و بارها اعلام می کند، باغات برزک فقط به نفع شهرداری برزک است.
- شهرداری برزک به صورت رایگان از فضای سبز ایجاد شده توسط کشاورزان بهره می برد.
- شهر داری برزک نسبت به مردم کشاورز برزک چه خدماتی ارائه می دهد؟
- شهردار نیاسر برای درختان شهر شناسنامه ایجاد می کند.
- کاشان در سال ۸۵ به فضای سبز شهر ۲۷ هکتار دیگر کاج و سرو اضافه نمود.
- فضای سبز میدانشهید زجاجی و میدان جهاد کاشان ماهیانه بالغ بر صد میلیون ریال هزینه برای شهرداری در بر دارد.
- صندوق بیمه روستائیان و عشایر به علت شهر بودن برزک به کشاورزان برزک تعلق نمی گیرد.
والسلام
مجری محترم طرح ۴۰۰ هکتاری نابر
سلام علیکم
احتراماْ خواهشمند است با توجه به اینکه شرکت مهندسی شرکت آب و خاک البرز به عنوان مشاور طرح مذکور می باشد در صورت امکان موارد زیر را در رابطه به طرح بررسی و اعلام فرمائید. مطمئناْ پاسخ به موارد زیر می تواند برای طرح و کشاورزان راهگشا و موثر باشد:
۱- هزینه های ثابت در واحد سطح برای کشت بادام و گل محمدی به تفکیک به چه میزان است؟
۲- هزینه های جاری در واحد سطح برای کشت بادام و گل محمدی به تفکیک چه مقدار است؟
۳- حداکثر زمان بهره برداری هزینه های ثابت در واحد سطح چگونه است؟
۴- میزان مصرف آب در واحد سطح برای بادام و گل محمدی به تفکیک چقدر است؟
۵- سودآوری در واحد سطح به تفکیک به چه میزان و از سال چندم بعد از کاشت می باشد؟
۶- محصولات پیشنهای منطبق با آب و خاک و هوای منطقه به غیر از بادام و گل محمدی و میزان هزینه های ثابت و جاری و سودآوری و آب مصرفی به نظر آن شرکت محترم کدام است؟
با تشکر - عضو هیئت امنا طرح - ۱۰/۲/۸۶
به نام خدا
بخشدار محترم برزک
سلام علیکم
با توجه به اینکه در منطقه برزک طرح مهمی به نام طرح 400 هکتاری نابر در حال شکل گیری است و می تواند منشا اثر بسیاری در منطقه گردد. و از طرفی سوال های بی جوابی بر آن وارد است، از این رو خواهشمند است هر گونه که صلاح می دانید اقدام فرمائید.
توضیحات بیشتر به پیوست خدمتتان تقدیم می گردد.
یکی از اهالی برزک
سوال 1- آیا در این طرح با توجه به اینکه یک طرح اشتراکی می باشد جایگاه حقوقی کشاورزان مشخص شده است؟
هر طرحی که در منطقه برزک بخواهد جامه عمل به خود بپوشاند؛ بی شک به مسائل کشاورزی منطقه بی ارتباط نیست و تا زمانی که جایگاه حقوقی کشاورزان به صورت واضح و روشن مشخص نباشد طرح با مشکلاتی روبرو خواهد گشت، که تا مرز جلوگیری از اجرای طرح پیش می رود. بعنوان مثال طرح فضای سبز جنب قنات؛ بدون در نظر گرفتن رد یا تائید طرح که در شروع اجرا، متوقف گشت.
سوال 2- چه مقدار مطالعه علمی و کارشناسی مرتبط صورت گرفته است؟
برای طرحی که حداقل 3 برابر کشاورزی برزک فعلی است. چه مقدار مطالعه اولیه صورت گرفته است؟ مطالعات علمی و تحقیقی که می توان در این رابطه تعریف کرد عبارت است از:
الف- اثرات طرح روی اشتغال در منطقه با توجه به مکانیزه بودن طرح در کنار مزارع سنتی ( اشتغال مثبت طرح جدید همراه با تاثیر منفی اشتغال روی مزارع سنتی)
ب- تحقیق، بررسی و علل اتلاف 70 درصدی آب در بخش کشاورزی سنتی در دو محور اتلاف در انتقال و اتلاف در روش آبیاری و روشهای کم کردن آن
ج- معایب و محاسن تنوع محصول در مزارع سنتی و مقایسه آن با معایب و محاسن تک محصولی شدن منطقه
د- تحقیق و بررسی مشکلات کشاورزان منطقه و اولویت بندی آن خصوصاً در محورهای زیر و ارائه راه حل:
I- آب و آبیاری
II- مالکیت های کوچک
III- نبود راه ارتباطی در مزارع سنتی
IV- تاثیرات حیوانات وحشی بر مزارع
V- عدم آگاهی جامع و کامل کشاورزان به روشهای کشاورزی علمی
VI- مسائل مرتبط با محصول (جمع آوری، نگهداری، تبدیل ، بسته بندی)
VII- خدمات تامین اجتماعی (شغلی و درمانی)
ه- تحقیق ، بررسی میزان آب در سالهای پر آبی و کم آبی
و- تحقیق، بررسی نوع محصول پیشنهادی برای طرح به صورتی که عدم تعادل محصول در سالهای آتی باعث ضرر به کشاورزان نشود.
ز- تحقیق و بررسی وضعیت آب منطقه اعم از چاه و چشمه و قنات و عوامل موثر در کاهش آب و تاثیر بر سفره های زیر زمینی مناطق دیگر
ح- بررسی و تحقیق در رابطه با کود و سموم آفات کشاورزی با در نظر گرفتن نیازهای منطقه، مسائل زیست محیطی، بهداشتی؛ نیازها و توانائی های منطقه
ط- تحقیق، بررسی و مراحل عملی کردن صنایع مرتبط با کشاورزی
سوال 3- آیا در این طرح مشارکت همه اهالی منطقه دیده شده است؟
مشارکت همه مردم منطقه تحت یک ضابطه دقیق و کارشناسی باعث پیشرفت و آبادانی منطقه می شود. هر چند شرایط طرح طوبی داشتن آب مازاد می باشد اما با عنایت به اینکه برزکی اگر حق آب نداشته باشد حق خاک دارد از این رو شرکت های تعاونی این امکان را ایجاد می کند که با عضو شدن همه مردم از کشاورز، کارمند، کارشناس و ... فضای عدالت گستری و مهر ورزی با محوریت دانش و آگاهی با جمع شدن سرمایه های متفاوت در کنار هم در جهت آبادانی و شکوفایی استعدادهای بالقوه منطقه با کمک تسهیلات دولتی به بالفعل در آید.
مکانیزم شرکت های تعاونی اینگونه می باشد که طرح، بعد از اینکه توسط کارشناسان مرتبط مراحل علمی خود را طی نمود ابتدا در مجمع عمومی می باید به تصویب اعضا برسد و در صورت تصویب، هیئت مدیره که منتخب مجمع عمومی است وظیفه اجرای آن را به عهده می گیرد. و از طرفی بازرس یا بازرسان مجموعه، که باز منتخب مجمع عمومی می باشند وظیفه نظارت بر حسن اجرا را به عهده دارند. و ادارات و نهادهای دولتی نقش آگاهی دهی و توانمند سازی و نظارت بر اینگونه مجموعه ها را عهده دار می باشند.
سوال 4- آیا این طرح سرمایه محور است؟
یکی از شعارهای دولت محترم عدالت گستری با مکانیزم پیشگیری از تمرکز و تداول ثروت در دست افراد و گروههای خاص می باشد.
روشی که در حال حاضر طرح را به پیش می برد گویا نقطه مقابل هدف مذکور است. به گونه ای که کسی که زمین بیشتری در منطقه دارد، بنابراین آب بیشتری دارد. چه بسا فرد یا افرادی که کشاورز نباشند و آب فراوانی جهت مقاصدی غیر کشاورزی در اختیار داشته باشند؛ پس این افراد می توانند اراضی ملی بیشتری را تصاحب و به تبع آن از تسهیلات زیر بنایی (بلاعوض) و وام های کم بهره بیشتری استفاده کنند. و از طرف دیگر افرادی که کمترین میزان آب را دارند و خرده مالک هستند. یا در طرح شرکت نمی کنند و یا در صورت شرکت به ترتیب، که مراحل تعهد آور (وام ها) و هزینه بر (کارهای اجرایی غیر عمومی) شکل می گیرد از این طرح حذف می شوند (به علت نداشتن استطاعت مالی خرده مالک) و در نتیجه اجرای این چنینی طرح، مغایر با هدف اولیه طرح که بالا بردن سطح زندگی قشر ضعیف است؛ می باشد و باعث بهره مندی قشر قوی منطقه می گردد.
5- آیا در این طرح با حساسیتی که روی آب، در منطقه وجود دارد؛ برخوردی اصولی، علمی و هدفمند صورت گرفته است؟
آگاهی و اطلاع رسانی صحیح باعث می شود؛ چنانچه بعضی از مردم منطقه توجیه نباشند؛ متوجه شوند که انحصاری برخورد کردن طرح روی آب، نه به نفع کشاورز است و نه به نفع پیشرفت و آبادانی منطقه.
در یک کار گروهی تحت یک ضوابط علمی، دقیق و کارشناسی عده ای سرمایه می آورند، عده ای تخصص خود را و عده ای سرمایه های اشتراکی و اینها در کنار هم و با مشارکت هم، با استفاده از استعدادهای منطقه حرفی برای گفتن پیدا می کند.
در حالی که قرار باشد منطقه ای بیابانی را فقط به دست کشاورزانی که از نظر مالی با مشکلات شدیدی دست به گریبان هستند قرار دهیم و طرحی که حداقل 5 سال برای قشر ضعیف هزینه بری دارد تا به مرحله استفاده برسد. (آنهم چنانچه تضمینی برای خرید محصول باشد یا نباشد) ؛ چیزی نیست جز ضعیف تر کردن قشر ضعیف منطقه از یک طرف و انجام نگرفتن طرح از طرف دیگر.
اما اینکه بحث آب چگونه در کار گروهی محاسبه شود کاری است که بعد از شکل گرفتن جایگاه حقوقی، قالب ها، کار کارشناسی طرح و ارائه الگوی علمی در جمع اعضا ذینفع مطرح و در صورت تایید اکثریت اعضا، اجرایی می شود.
6- آیا با توجه به موارد توجیهی طرح؛ تعریف دقیق و علمی و عملی برای آن صورت گرفته است؟
الف- در نظر گرفتن سطح زیر کشت و نوع محصول قابل نوسان بین سالهای کم آبی و پرآبی
ب- تعریف و آنالیز علمی سیستم آبیاری قطره ای و غرقابی برای منظورهای متفاوت طرح ، تک مخزنی و چند مخزنی با انواع ساخت مخازن، بهترین مسیر انتقال آب به طرح و در داخل محدوده طرح
ج- تعریف چگونگی تفکیکی قطعات یا بعبارتی، سهم بندی طرح
د- بررسی و تعریف دقیق و اجرایی قابلیت های توریستی
ه- بررسی و محاسبه علمی و تعریف شده و نوع پشتیبانی صنایع مرتبط
و- بررسی و تعریف انواع کود و سموم دفع آفات جهت طرح
ز- چگونگی اجرای پرورش ماهی سردآبی در مخزن، در حالی که آب ورودی دارای آلودگی عبور از محلات می باشد. و از طرفی قرار است از این مخزن جهت آبیاری قطره ای استفاده شود.
ح- بررسی اشکالات احتمالی از جمله در رابطه با مخازن یا مخزن و رسوب گذاری لوله (با توجه به اینکه آب در مسیر با رسوب بالا وارد لوله می شود) در سالهای بعد از اجرایی شدن طرح
سوال 7- آیا تعریف دقیقی جهت ادغام قابلیت های سود ده طرح و موارد هزینه بر طرح صورت گرفته است؟
چگونگی ادغام قابلیت های جانبی و سود ده در بخش های کم سود ده و هزینه بر طرح و تعریف آن از مسائل مهم مرتبط با طرح می باشد. مگر اینکه قرار باشد تا کشاورز خرده مالک مسئولیت هزینه کردن طرح را به عهده و جذب اعتبارات به اسم کشاورز خرده مالک و ضعیف عملی شود. و افرادی خاص برای استفاده از قابلیت های سودده تعریف شوند و بعبارت دیگر کشاورز و اسم او مثل همیشه جاده صاف کن افرادی خاص قرار گیرد؛ به نام او و به کام دیگران
سوال 8- آیا روی طرح تضمین هایی وجود دارد؟
در حالی که قرار است طرح معادل سه برابر کشاورزی برزک شکل بگیرد آیا فکری برای آینده محصولات تولیدی شده است؟
بعنوان مثال در حالی که هنوز 100 هکتار از گل محمدی این طرح شکل نگرفته است. بازار گل محمدی با مشکل روبروست؛ بنابراین آیا تضمینی وجود دارد که محصولهای تولیدی طرح را متناسب با تورم از کشاورز خریداری شود. آیا ادارات مرتبط تضمین می دهند برای امور مرتبط طرح و صنایع تکمیلی حمایت نمایند؟
آیا جهاد کشاورزی در طرح توجیهی که با استفاده از آمار و ارقام سودآوری طرح را پیش بینی می کند. آیا کوچک ترین ضمانتی نیز برای آن قائل است؟
جهت اجرای بهتر طرح درخواست می شود:
الف- جایگاه حقوقی و مردمی طرح شکل بگیرد.
ب- مطالعات علمی و کارشناسی و مدون طرح صورت پذیرد.
ج- طرح جامع اصلاح ساختار کشاورزی سنتی شکل گیرد.
د- کلیه قابلیتهای اصلی و جانبی طرح شناسایی و ارائه فرمول صورت گیرد.
ه- جایگاه حقوقی شکل گرفته با استفاده از مطالعات انجام شده با در نظر گرفتن اولویت ها، تحت اجرای دقیق طرح جامع و با کمک قابلیت ها و استعدادهای منطقه و تسهیلات دولتی وارد فاز اجرایی شود.
مدیریت محترم جهاد کشاورزی کاشان
سلام علیکم
پس از حمد خدا و درود و صلوات بر محمد و آل محمد (ص)
احتراماْ پیرو نامه شماره ۲۳۳۷-۶/۱۰/۸۵ بخشداری محترم برزک دستور فرمایید جهت رفع ابهامات و شفاف سازی و تنویر افکار عمومی خصوصاْ در منطقه برزک و همچنین جلوگیری از مشکلات احتمالی بعدی و اتلاف وقت در اجرای آن پروژه به مشروحه .... پاسخ مقتضی داده شود.
ابراهیم زمانیان
معاون برنامه ریزی و عمرانی
۱۳۶۹۳/ ۱۰/ ۲ ۲۴/ ۱۰/ ۱۳۸۵
۲۵۶۹ ۱۸/ ۱۱/ ۱۳۸۵
بخشدار محترم بخش برزک سلام علیکم
همانطور که اطلاع دارید مقوله کار، که باعث ماندن برزکی در شهر خود و مهاجرت نکردن او به شهرهای دیگر می باشد اکثراْ در مجموع امور سنتی معنا و مفهوم می یابد که عبارتند از کشاورزی سنتی، نگهداری دام سنتی و صنایع جانبی سنتی و از طرفی این امور با مشکلاتی دست به گریبان است که نیاز به نگاهی جامع و حمایتی را می طلبد که در یک جمله می توان خلاصه کرد: اصلاح و حمایت ساختار سنتی و توسعه صنعتی.
آنچه بسیار در پرده ابهام قرار دارد آن است که از یک طرف محورهای حمایتی از اشتغال سنتی به عنوان اساس اشتغال روستایی کدام است و از طرف دیگر کم و کیف دقیق توسعه و ضمانت های آن بین مردم از یک طرف و ادارات مرتبط به عنوان نماینده دولت از طرف دیگر چگونه است؟
یکی از کارهایی که در رابطه با توسعه صنعتی قرار است انشاءالله در منطقه اجرا گردد طرح افتخار آفرین ۴۰۰ هکتاری نابر است که به ابتکار و همت جهاد محترم کشاورزی کاشان برنامه ریزی شد اما سوالات اساسی فراوانی را پیرامون آن بی پاسخ گداشته است که عبارتند از:
۱- نحوه مشارکت مردم از عمده مالک و خرده مالک چگونه است؟
۲- جایگاه حقوقی مردم منطقه چگونه تعریف شده است؟
۳- تبادل دانش و تجربه بین متصدیان و مردم منطقه از چه کانالی صورت می گیرد؟
۴- مبهم بودن جزئیات طرح در رابطه با بحث مالی و کارشناسی
۵- مبهم بودن نحوه واگذاری به مردم
کشاورزان صحبت های فراوانی که با کارشناسان طرح داشته اند جواب قابل قبول و شفاف دریافت نداشته اند از اینرو خواهشمند است شما به عنوان مقام مسئول در منطقه برزک از هر طریق که صلاح می دانید پی گیری فرمائید . امید است با حل مسائل فوق مشارکت بهتر و هم جانبه مردم را در طرح ها و امور منطقه بیشتر شاهد باشیم.
با تشکر - ۱۲/۹/۸۵
سوال 1- آیا در این طرح با توجه به اینکه یک طرح اشتراکی می باشد جایگاه حقوقی کشاورزان مشخص شده است؟
در طرحی که همه چیز آن اشتراکی است از سطح زیر کشت محصول گرفته تا آبیاری تحت فشار و کود دهی به وسیله آبیاری تحت فشار تا دفع آفات همه و همه وابسته به هم است. چگونه می توان اینگونه عنوان کرد که هر کسی که به اندازه 5 دقیقه آب در این طرح سهیم است تا کسی که به اندازه 20 ساعت هر کس به صورت جداگانه می تواند این طرح را پیگیری کند.
فرض کنیم کشاورزی به اندازه 5 جریب از این طرح را سهم ببرد. در چه قسمتی از این طرح به او زمین واگذار می شود: در قسمت گل محمدی یا بادام یا آلو و یا گردو. اگر همه کشاورزان علاقمند باشند زمین بادام را داشته باشند باید چه کار کرد. آیا سود دهی همه محصولات در واحد سطح مشابه است؟ آیا هزینه بری تمام محصولات طرح در واحد سطح مشابه است؟
درآمد خالص واحد سطح طبق طرح توجیهی مورد نظر عبارت است از:
گردو 24،898،600 ریال
بادام 32،700،200 ریال
آلو 76،858،400 ریال
گل محمدی 9،833،950 ریال
همانطور که ملاحظه می کنید درآمد خالص در واحد سطح برای آلو به مراتب بالاتر از درآمد خالص در واحد سطح برای گل محمدی می باشد. اما می بینیم که ضابطه مشارکت مردم در طرح خصوصاً خرده مالک به صورت واگذاری زمین متناسب با میزان آب مازاد تعریف می شود و هیچ ارتباطی با درآمد خالص در واحد سطح ندارد.
از طرف دیگر در طرح توجیهی؛ مورد های شهرک گلخانه ای و پرورش ماهی عنوان می شود و پاسخ این سوال را خالی می گذارند که، نخست: منافع حاصل از این امور چگونه است، آیا بهتر از سایر موارد دیگر است و دوم اینکه منافع آن چگونه متوجه همه اعضا می گردد؟
از زاویه دیگر اگر به طرح نگاه کنیم می بینیم که خرده مالکان که در کشاورزی سنتی با فروش محصولات جزء خود با مشکل روبرو می باشند. در این طرح هم با توجه به اینکه هر کس باید مسئول کار خودش باشد همین مشکل را با خود به همراه خواهند برد.
آیا بحث کنترل کود و سموم توسط جهاد کشاورزی اجرا خواهد شد در حالی که روز به روز این اداره محترم کارهای اجرایی خود را در حال کم کردن است یا هر کسی متناسب با توانایی خود در آن عمل خواهد کرد و دور از ذهن نیست که بگوییم به خاطر هزینه های بالا امور کشاورزی راحت ترین راه که بهترین راه نیست آن است که توجه بیش از حد از کود های شیمایی و سموم دفع آفات از آن جمله است.
در سطوح بالای مدیریتی سیاستهای حمایتی بخش تعاون مطرح و مدیریت شهرستانی جهاد کشاورزی مغایر با آن رفتار می نماید. به عنوان نمونه : " تفاهم نامه همکاری در راستای اجرای سیاست های اصل 44 قانون اساسی، میان مسئولان دفتر امور اقتصادی و تسهیلات بانکی وزارت تعاون با دفتر امور اقتصادی و توسعه سرمایه گذاری وزارت جهاد کشاورزی امضا شده است. بر اساس این تفاهم نامه، در تمامی قرارداد ها مربوط به تسهیلات بانکی که وزارت جهاد کشاورزی با بانک های عامل منعقد می کند، طرح های تعاونی مربوط به بخش کشاورزی و صنایع وابسته به آن در اولویت قرار می گیرند. در این تفاهم نامه وزارت تعاون متعهد شده است در قراردادهای کمک های فنی و اعتباری که با صندوق تعاون منعقد می کند 50 درصد از اعتبارات را به طرح های کشاورزی اختصاص دهد.
امسال 90 میلیارد ریال یارانه دولتی به تعاونی ها اختصاص پیدا می کند تا در ارتباط با طرح ها و کمک های فنی و اعتباری پرداخت شود. در این زمینه، دولت مکلف شده این بودجه را در اختیار وزارت تعاون قرار دهد."[1]
و این در حالی است که وقتی از مجری طرح سوال می شود که چرا طرح به صورت گروهی قانونمند اجرا نمی شود در جواب می گویند: کارهای گروهی تجربه موفقی را ارائه نکرده اند و چنانچه هر کس دنبال کار خودش باشد کار بهتر پیشرفت می کند.
آیا بهتر نیست که بجای آنکه اتحاد و همکاری را زیر سوال ببریم و قدم در مسیر تفرقه افکنانه بگذاریم بیاییم نقاط ضعف و اشکالات آن را برطرف سازیم و به مردم منطقه کمک کنیم تا بیاموزند در پرتو اتحاد و همکاری منافع بیشتری و بهتری حاصل و اگر اتحاد خوب است در همه جا خوب می باشد.
و اگر اشتراک کار کردن خوب نیست چطور کارشناسان برزک در یک طرح مشترک که عبارت است از گلخانه 20 هکتاری قرار است با منافع مشترک و جمعی کار نمایند ولی کشاورزان به صورت انفرادی طرح را پی گیری کنند؟
و مطمئناً اضافه بر سودمند بودن کار گروهی؛ هر طرحی که در منطقه برزک بخواهد جامه عمل به خود بپوشاند؛ بی شک به مسائل کشاورزی منطقه بی ارتباط نیست و تا زمانی که جایگاه حقوقی کشاورزان به صورت واضح و روشن مشخص نباشد طرح با مشکلاتی روبرو خواهد گشت، که تا مرز جلوگیری از اجرای طرح پیش می رود. به عنوان مثال طرح فضای سبز جنب قنات؛ بدون در نظر گرفتن رد یا تائید طرح که در شروع اجرا، متوقف گشت.
سوال 2- چه مقدار مطالعه علمی و کارشناسی مرتبط صورت گرفته است؟
سطح کشاورزی برزک را در صحبت های شفاهی و کتبی مسئولان جهاد کشاورزی از 80 هکتار تا 300 هکتار معرفی می نمایند. در اینصورت برای طرحی که حداقل 5/1 تا 5 برابر کشاورزی برزک فعلی است. چه مقدار مطالعه اولیه صورت گرفته است؟ مطالعات علمی و تحقیقی که می توان در این رابطه تعریف کرد عبارت است از:
الف- بررسی کارشناسی سود ده بودن طرح
ب- اثرات طرح روی اشتغال در منطقه با توجه به مکانیزه بودن طرح در کنار مزارع سنتی ( اشتغال مثبت طرح جدید همراه با تاثیر منفی اشتغال روی مزارع سنتی)
ج - تحقیق، بررسی و علل اتلاف 70 درصدی آب در بخش کشاورزی سنتی در دو محور اتلاف در انتقال و اتلاف در روش آبیاری و روشهای کم کردن آن
د- معایب و محاسن تنوع محصول در مزارع سنتی و مقایسه آن با معایب و محاسن تک محصولی شدن منطقه
ه - تحقیق و بررسی مشکلات کشاورزان منطقه و اولویت بندی آن خصوصاً در محورهای زیر و ارائه راه حل:
I- آب و آبیاری
II- مالکیت های کوچک
III- نبود راه ارتباطی در مزارع سنتی
IV- تاثیرات حیوانات وحشی بر مزارع
V- عدم آگاهی جامع و کامل کشاورزان به روشهای کشاورزی علمی
VI- مسائل مرتبط با محصول (جمع آوری، نگهداری، تبدیل ، بسته بندی)
VII- خدمات تامین اجتماعی (شغلی و درمانی)
و- تحقیق ، بررسی میزان آب در سالهای پر آبی و کم آبی
ز- نگاه علمی به آبیاری قطره ای
ح- تحقیق، بررسی نوع محصول پیشنهادی برای طرح به صورتی که عدم تعادل محصول در سالهای آتی باعث ضرر به کشاورزان نشود.
ط- تحقیق و بررسی وضعیت آب منطقه اعم از چاه و چشمه و قنات و عوامل موثر در کاهش آب و تاثیر بر سفره های زیر زمینی مناطق دیگر
ی - بررسی و تحقیق در رابطه با کود و سموم آفات کشاورزی با در نظر گرفتن نیازهای منطقه، مسائل زیست محیطی، بهداشتی؛ نیازها و توانائی های منطقه
س - تحقیق، بررسی و مراحل عملی کردن صنایع مرتبط با کشاورزی
ع- بررسی امکان پرورش ماهی در مخزن طرح
الف- آیا طرح سوده می باشد:
معمولاً در کشورهای توسعه یافته برای طرح های کشاورزی؛ سود ده بودن طرح که شامل فاکتورهای متفاوتی می شود از قیمت تمام شده آب تا وضعیت بازار محصول بسیار مورد دقت قرار می گیرد.
آیا به طور کلی پروژه های کشاورزی در آینده قابل توجیه اقتصادی است: طبق بررسی فائو (سازمان خوار و بار ملل متحد) داریم: در تمام کشورهای در حال توسعه رشد تولیدات کشاورزی در آینده، عموماً بالاتر از رشد جمعیت متکی به درآمد از کشاورزی است. میانگین نرخ رشد ضمنی درآمد سرانه کشاورزان، نسبتاً کم است گرچه این نرخ ها در آن دسته از کشورهائی که جمعیت کشاورزان روبه کاهش است، مهم می باشند. کاهش پدیده فقر روستایی به دلیل رشد کشاورزی نه تنها به نرخ سرانه آن بلکه به تاثیر آن بر توزیع درآمد و نیز بر افزایش فرصت های اشتغال غیر کشاورزی در مناطق روستایی همراه با رشد کشاورزی بستگی دارد. "
بنابراین هر چند در زمینه کلیه کالاها روز به روز افزایش قیمت را مشاهده می کنیم اما در مورد محصولات کشاورزی و وضعیت خرده مالکان وضعیت به گونه ای دیگر است و این نیاز با آمار و ارقام ندارد زیرا به آنچه به راحتی دیده می شود آن است که روز به روز وضعیت اشتغال در بخش کشاورزی کاهش داشته و از طرفی این دسته از افرادی که در این بخش مشغول هستند از روی ناچاری می باشد.
از طرفی دیگر اگر در بخش کشاورزی سود دهی هم مشاهده می شود در حالت عمده مالکی و با کشاورزی صنعتی می باشد که تعداد اندک را به نسبت کل جامعه کشاورزی کشور در بر می گیرد که البته همین دسته از افراد در رقابت جهانی با توجه به آمدن بیوتکنولوژی و تغییر رویه کشاورزی از کم تراکم به پر تراکم با مشکل روبرو هستند و خواهند بود.
" می توان گفت با جایگزین شدن علم و تکنولوژی به جای زمین و کارگر، کشاورزی از حالتی صرفاً متکی بر منابع، به صنعتی مبتنی بر دانش حرکت نموده است. این حرکت را تکنولوژی به طرف روشهای کارآ و موثرتر در تولید سوق داده است. کشاورزی توانسته است از طریق نوآوری و جایگزین نمودن اطلاعات به جای منابع، وضعیتی برتر پیدا نماید. تاکید این تکنولوژی ها می بایست به جای حداکثر نمودن تولید، بر حداکثر نمودن عملکرد اقتصادی باشد. به عبارت دیگر آنها باید با کاهش مخارج تولید، باعث افزایش کارایی تولید شوند. بدیهی است با حذف یارانه و تشدید رقابت جهانی اهمیت این قبیل تکنولوژی ها افزایش پیدا خواهد نمود. توجه به افزایش سود از طریق کاهش هزینه ها مستلزم افزایش دانش موجود در زمینه علوم کشاورزی به ویژه دیسیپلین های بنیادی که اساس توسعه بیوتکنولوژی را تشکیل می دهند، است.
این علم می تواند روشهای جدیدی را در جهت ایجاد ارقام زراعی پر بازده و مغذی تر و ایجاد مقاومت در برابر بیماریها و شرایط نامطلوب زیست محیطی و یا کاهش نیاز به کود های شیمیایی و سایر مواد شیمیایی گران کشاورزی در اختیار دانشمندان قرار دهد.
بیوتکنولوژی پتانسیل وسیعی را در افزایش کارایی تولید محصولات زراعی فراهم آورده لذا باعث کاهش مخارج تولید و افزایش کیفیت مواد غذایی می گردد. با استفاده از ابزار بیوتکنولوژی می توان روش های جدیدی را در اختیار دانشمندان گذاشت تا ارقام زراعی پر بازده و مغذی تر را ایجاد کنند. مقاومت نسبت به بیماری و شرایط نامناسب محیطی را افزایش دهند، و نیاز به انواع کود و سایر مواد گران قیمت شیمیایی در کشاورزی را کاهش دهند."
ما از یک طرف صحبت از عملیات کشاورزی همگام با رقابت جهانی می کنیم و از طرف دیگر تکنولوژی 50 سال پیش کشورهای توسعه یافته را کپی برداری می کنیم؛
در حالی که سرانه زمین در کشور ما طبق گزارش فائو در سال 1990 - 1988 به میزان 39/-3/ هکتار گزارش می شود این نکته را برای ما متذکر می گردد که نسبت به کاربری زمین کارشناسانه تر و دقیق تر عمل نمائیم. از این رو است که باغ داری متمرکز از کم تراکم به پر تراکم با نوع جدید درختان تغییر جهت داده است.
" مفهوم باغ های پر تراکم شامل استفاده از درختان پاکوتاه، تعداد زیاد درخت در واحد سطح، سیستم های قیم و تاکید بر تربیت درخت است. سیستم های باغ پر تراکم در اروپا در طول بیش از چهار دهه از نظر تجاری موفقیت آمیز بوده است. باغ های پرتراکم جایگزین باغ های سنتی با تراکم کم شدند. در اواسط دهه 1970 به تقریب 85 درصد باغ های در کشور هلند تراکم کمتر از 1625 درخت در هکتار داشتند. تا سال 1990 افزون بر 50 درصد باغ های جدید با تراکم بیشتر از 2500 درخت در هکتار کشت شدند. برای دستیابی به تراکم 2500 درخت در هکتار، تعداد زیادی از باغ داران طرح های آرایش یک ردیفه را به چند ردیفه تغییر دادند.
سیستم دوکی باریک در طی سه دهه تکامل یافته و با تغییراتی به سیستمی با تولید و بازده بیشتر تبدیل گردیده است. تراکم زیاد کاشت درختان از 2000 تا 4000 درخت در هکتار برای افزایش تولید اولیه در واحد سطح یکی از تغییرات می باشد"
عوامل زیادی در سودآوری باغ موثر هستند. دو عامل مهم از این عوامل در بیشتر باغ ها، قیمت میوه در بازار و عملکرد باغ است. برای باغ های جدید، زود باردهی به اندازه عملکرد باغ بالغ اهمیت دارد. برای باغ هایی که به کندی به محصول می روند. بهره تجمعی هزینه های احداث باغ، اغلب مهم ترین قلم هزینه را تشکیل می دهد. بنابراین، کوتاه کردن طول زمان به بار رفتن یک باغ در کاهش بهره هزینه های احداث باغ موثر است.
برای برنامه ریزی و سپس اجرای موفقیت آمیز باغ داری متمرکز، نیاز به مطالعه قبلی و کامل تمامی عوامل موثر می باشد. در انتخاب سیستم باغ، اجزاء مختلف باغ مانند پایه، روش تربیت درختان، تراکم درخت در واحد سطح و عوامل دیگر مانند قطعات یک جدول معمایی باید به دقت کنار یکدیگر قرار گرفته و جور شوند.
انتخاب سیستم احداث باغ تصمیم بسیار مهمی است چون به طور مستقیم سوددهی را در طول عمر باغ تحت تاثیر قرار می دهد. این تصمیم گیری بسیار پیچیده است زیرا پی آمدهای اقتصادی و باغبانی دارد. نتیجه انتخاب غلط سیستم باغ ممکن است باعث زیان مالی باغدار شود. سیستم باغ عبارتند از: پایه، تراکم درخت در واحد سطح، آرایش درختان، کیفیت درخت، سیستم حمایتی (قیم)، روش تربیت درختان و فن هرس. سیستم باغ عبارت است از تلفیق موفقیت آمیز این اجزاء در یک برنامه برای احداث و مدیریت باغ.
فهرست زیر بعضی عوامل کلیدی را که در انتخاب گزینه ها صحیح از بین اجزاء هفت گانه سیستم باغ، نقش دارند را نشان می دهد.
1- زودبازدهی و پایداری عملکرد درخت
2- هزینه های کارگری و موجود بودن نیروی کار
3- کیفیت میوه مورد نظر
4- محدودیت های مربوط به هزینه های اولیه احداث باغ و بهره پول
5- محدودیت های مربوط به محل احداث باغ
6- خصوصیات رقم مورد نظر
7- تجهیزات و وسایل موجود
8- مهارت های مدیریتی مورد نیاز
9- نیاز بازار
10- توجه به آفات و امراض
11- سموم و دفع آفات و علف کش های مورد نیاز
ب - اثرات طرح روی اشتغال در منطقه با توجه به مکانیزه بودن طرح در کنار مزارع سنتی ( اشتغال مثبت طرح جدید همراه با تاثیر منفی اشتغال روی مزارع سنتی)
در حالی که ما سه تجربه را پشت سر گذاشته ایم و از آن موفق بیرون نیامده ایم: نخست فرش سنتی و فرش ماشینی که با آمدن فرش های ماشینی و پایین آمدن هزینه تولید، و عدم حمایت از فرش سنتی شاغلین این بخش کم شد و در حال حاضر قالی باف با هزینه بسیار بالا و درآمد بسیار پایین روبروست. تجربه دوم دامداری سنتی و صنعتی که با آمدن چند دامداری صنعتی و پایین آمدن هزینه تولید شمار زیادی از گاو داران بدون اینکه حمایت بشوند با مشکل روبرو گشته و روزبروز از تعداد آنها کاسته شد. تجربه سوم گلاب گیران سنتی که با آمدن تعداد محدودی کارخانه صنعتی و پایین آمدن هزینه تولید باعث مشکلات بسیاری برای قشر عظیمی از سنتی کاران شد.
در مجموع صحبت فوق وقتی ماشین و مکانیزه شدن و تکنولوژی وارد منطقه می شود یک ماشین جای اشتغال صدها نفر را می گیرد نه آنکه اشتغال ایجاد کند از یک طرف و از طرف دیگر صدمه ای غیر قابل جبران به بخش سنتی وارد می کند.
در کشور ما در حالی که نیروی کار عظیمی وجود دارد هدف ما این نیست که با آوردن ماشین و تکنولوژی اوقات فراغت ایجاد کنیم بلکه با پیشبرد امور و استفاده صحیح از منابع، بخش سنتی را نیز حمایت کنیم.
همانطور که می دانید کشاورزی در روستا به تنهایی نمی تواند اشتغال کامل ایجاد کند. و هماهنگی بین کشاورزی با دام و صنایع جانبی مثل قالی بافی و گلاب گیری است که می تواند چنانچه مقرون به صرفه باشد؛ روستایی را در وطن خود نگهدارد.
بیائید از مهاجرت روستائیان به مناطق شهری جلوگیری نمائیم هنگامی که می بینیم زندگی شهری چه مشکلات حیرت آوری در بر داشته و با چه مشکلاتی در رابطه با مسکن، تراکم جمعیت، آلودگی هوا و سایر مسائل اجتماعی مواجه می باشد.
امروز کشور ما با دو نوع تکنولوژی مواجه است: تکنولوژی غربی که قطبی، سرمایه بر، کار اندوز و پیچیده است و تکنولوژی سنتی که غیر منظم و تا حدی بی فایده می باشد. آیا تکنولوژی متوسط یا متناسب می تواند پیدا شود تا به نیازهای واقعی ما پاسخگو باشد؟
ما باید در کار و وقت تمام جامعه صرفه جویی کنیم نه برای بخشی از آن. مشکل ما آن نیست که چگونه با استفاده از مکانیزه کردن امور برای توده های روستایی وقت آزاد ایجاد نمائیم بلکه چگونه باید نیروهای انسانی و منابع بیکار را بکار گیریم.
آنچه ما دنبال آنیم محور قرار دادن انسان از طریق ارتباط همه فعالیتهای صنعتی با نیازهای او می باشد. اینگونه نیست که صنعت و سنت در مقابل یکدیگر باشند بلکه باید این دو به گونه ای با یکدیگر هماهنگ نمائیم که نه صنایع بزرگ، صنایع کوچک و سنتی را ببلعد و نه دومی اولی را از میدان به در کند.
صنایع کوچک و روستایی چنانچه درست سازمان یافته و توسعه یابند قادرند موجب اشتغال کشاورزان در فصول بیکاری آنها شده و در بالا رفتن سطح زندگی آنها موثر باشند. این صنایع به دلایل مختلف که از مهم ترین آنها رقابت صنایع بزرگ می باشد دچار رکود می باشند.
امروزه صنایع کوچک بندرت پیکره اقتصاد را تشکیل می دهد مگر آنکه به واسطه موسسات تعاونی و نمایندگی های مالی که بتوانند مشکل مالی و اقتصادی آنها را برطرف نمایند مورد حمایت قرار گیرد.
ج - تحقیق، بررسی و علل اتلاف 70 درصدی آب در بخش کشاورزی سنتی در دو محور اتلاف در انتقال و اتلاف در روش آبیاری و روشهای کم کردن آن
در حالی که در مزارع مشابه با 30 لیتر آب در ثانیه با آبیاری به روش کرتی زمینی را زیر پوشش می گیرد که در دشتهای برزک با 100 لیتر در ثانیه آبیاری می شود. بنابراین آیا این اتلاف آب در غرقابی کردن است یا علتهای دیگری را در بر می گیرد. علتهایی چون انتقال آب و جوی های نامناسب و سوال اینجاست که چه برنامه ای برای حل این مشکل در نظر گرفته شده است؟
د - معایب و محاسن تنوع محصول در مزارع سنتی و مقایسه آن با معایب و محاسن تک محصولی شدن منطقه
محاسن تنوع محصول در مزارع سنتی:
- ایجاد اشتغال بیشتر در واحد سطح کشاورزی
- رفع نیازهای مختلف خانوار از نظر محصولات غذایی
- سلامت مواد غذایی به جهت عدم استفاده از مواد شیمیایی و سموم دفع آفات
- کنترل آفات به صورت طبیعی
معایب تنوع محصول در مزارع سنتی:
- بالا بودن هزینه تولید
- بهره وری پائین از منابع
محاسن تک محصولی
- پائین آمدن هزینه تولید
- بهره وری از منابع
معایب تک محصولی
- پائین آمدن اشتغال
- مقاوم شدن آفات نسبت به سموم شیمیایی و ظاهر شدن آفات جدید
- غیر ارگانیک شدن محصولات کشاورزی به جهت استفاده غیرمتعارف از کود شیمیای و سموم دفع آفات
- درآمدزایی برای مساحت های بالا و توجیه نداشتن در سطح های کوچک
ه - تحقیق و بررسی مشکلات کشاورزان منطقه و اولویت بندی آن خصوصاً در محورهای زیر و ارائه راه حل:
I- آب و آبیاری
II- مالکیت های کوچک
III- نبود راه ارتباطی در مزارع سنتی
IV- تاثیرات حیوانات وحشی بر مزارع
V- عدم آگاهی جامع و کامل کشاورزان به روشهای کشاورزی علمی
VI- مسائل مرتبط با محصول (جمع آوری، نگهداری، تبدیل ، بسته بندی)
VII- خدمات تامین اجتماعی (شغلی و درمانی)
I- آب و آبیاری
با توجه به جوی های نامناسب که آب را از قنات به زمین های کشاورزی می رساند مقدار قابل توجهی از آب به هرز می رود. همچنین رویش علف های هرز مانند برم در مسیر جوی ها هرچند که به استحکام جوی کمک می کند در عین حال مقدار قابل توجهی از آب را نیز به خود اختصاص می دهد.
در هر نوبت آبیاری یک نفر موظف می گردد تا در مسیر آب حرکت کند و تا جایی که امکان دارد جلوی هرز رفتن آب از کناره جوی های نامناسب را بگیرد و مواظبت نماید که در جایی پوز مانع از حرکت آب نگردد که این فرد اصطلاحاً جوی پا نامیده می شود.
کار جوی پا موقعی سخت تر می گردد که نوبت آب در شب باشد و از آن مشکل تر زمانی است که جوی ها نامناسب، و از کنار دامنه کوهها گذشته باشد. جوی از راههایی در کنار کوه ایجاد گشته که عبور یک فرد برای کنترل آن در روز هم به سختی قابل انجام می باشد.
جوی آب رسانی از همه نوع زمینی می گذرد. از کنار کوهها، پل های طویل، زمینهای کشاورزی و رودخانه، داخل محله های مسکونی و غیره.
ارتباط آب از یک طرف به طرف دیگر جاهای صعب العبور توسط یک ناودانی انجام می شود که با دو نیم کردن آبگرمکن های مستعمل بصورت طولی و جوش دادن آنها به هم ساخته می شود. این ناودانی ها در جاهایی که محل عبور سیلاب های زمستانی است در زمستان برداشته می شود و دوباره در بهار به جای خود بر می گردد.
کناره جوی ها که از زمینهای کشاورزی می گذرد مالکیت خصوصی دارد و آن از زمانهای قدیم نسل به نسل گشته است. مالکان کنار جوی ها با کاشتن درختانی از آب جاری جوی استفاده می نمایند. در واقع از یک طرف سیمان کردن جوی های آب رسانی در این گونه مناطق مغایر منافع مالکان سرجوبه و از طرف دیگر جوی های فعلی باعث گرفتن قابل توجهی از آب می شود. مالکان سرجوبه با کاشتن درختانی مثل بیدمشک، صنوبر، حداکثر استفاده را از بخشی از آبی که از جوی های سنتی به هرز می رود می نمایند.
جوی هایی که از داخل محله و مناطق مسکونی می گذرد این فرصت را برای بعضی از افراد ساکن ایجاد می کند تا با شستن لباس، ظروف، و ریختن آشغال به داخل آن و قرار دادن هرز آب منزل به داخل جوی باعث آلوده شدن آبهای کشاورزی گردند.
بطور کلی می توان گفت ما با بهترین نعمت خدا دادی، آب مایه حیات بدترین رفتار را می نماییم و به نامناسب ترین شکل از آن استفاده می کنیم.
II- مالکیت های کوچک
مالکیت های کوچک باعث گردیده است تا اندازه بالایی آزادی عمل از دست کشاورزان گرفته شود. به راحتی در جای جای زمینهای کشاورزی می توان مالکیت های 2-3 نفری بیشتر یا کمتر بر یک جریب زمین را مشاهده نمود؛ کردوی کوچک اولی از حسن، دومی از حسین، سومی از نقی و به همین صورت می باشد و این در صورتی است که اگر زمین های پراکنده کشاورز در یک جا جمع گردد به راحتی بالغ بر چندین جریب می شود.
پراکندگی زمین کشاورزان هرچند با توجه به تفاوت خاک، آب و هوا باعث ایجاد تنوع محصول می شود ولی از طرف دیگر باعث اتلاف نیروی کشاورز و محدودیت عمل و مشکلات بسیار دیگر می گردد.
شایان توجه است که پستی و بلندی های زمینهای کشاورزی در روستا امکان استفاده از مکانیزه کردن کشاورزی در سطح وسیع را مانع می گردد ولی بطور حتم مزایای تجمع زمینهای یک کشاورز در یک جا مزایای در خور توجهی می تواند داشته باشد.
III- نبود راه ارتباطی در مزارع سنتی
یکی از مشکلات کشاورزان سنتی نبود راه برای زمینها می باشد. زمینهای مذکور که پایه و اساس آن در زمانهای قدیم گذاشته شده است سعی در حداکثر استفاده از زمین را نموده اند و تنها راه مال رو که می تواند بسیار کم عرض باشد برای زمین در نظر گرفته شده است.
برای کشاورزان این یک اصل است که گفته می شود راه زمین از راه جوی آب آن است یعنی جوی آبی که آب را به طرف زمین می برد نشانی از راه زمین می دهد؛ راه از کنار جوی آب
نبود راه مشکلات فراوانی را پیش روی کشاورز قرار می دهد. از جمله:
الف- رفت و آمد بین منزل و زمین با وسیله نقلیه امکان پذیر نمی شود.
ب- بردن کود جهت زمین با وسیله های باری امکان پذیر نیست و باید به صورت سنتی از الاغ یا فرقون استفاده کرد.
ج- جابجایی محصول از جمله گندم، جو جهت خرد کردن و محصولات دیگر از زمین به منزل با وسیله امکان پذیر نمی شود.
IV- تاثیرات حیوانات وحشی بر مزارع
یکی دیگر از مشکلات کشاورزان آسیب های فراوانی است که از طرف حیوانات وحشی مانند گراز، شغال، تکنه و ... به زمینهای کشاورزی وارد می شود. مبارزه با این گونه حیوانات در زمانهای قدیم با چیدن پجید و نگهبانی به نوبت در شب به وسیله کشاورزان صورت می گرفته است ولی اکنون به راحتی این گونه حیوانات محصولات زمینها را از بین می برند.
V- عدم آگاهی جامع و کامل کشاورزان به روشهای کشاورزی علمی
ورود اطلاعات علمی و دستگاههای جدید و کود های شیمیایی در کشاورزی باعث گردیده که اطلاعاتی که به صورت سنتی در بین کشاورزان رواج داشت با اطلاعات جدید، دانشی مخلوط ایجاد کند که شاید نتوان آن را قابل قبول دانست.
و از طرفی تجربه های ارزشمندی که حاصل تلاش سالهای متمادی کشاورزان بود در اثر ورود مسائل جدید برای کشاورزان به فراموشی سپرده شود و به نسل جوان منتقل نگردد.
کشاورز سنتی به تجربه دریافته که زمان چک هر درختی چه موقع می باشد و چیدن میوه برای نگهداری طولانی مدت، چه موقع و چند روز بعد از اتمام زمستان بهترین وقت آب کردن زمین می باشد. او به تجربه دریافته است که کود حیوانی را چگونه بپروراند تا حداکثر استفاده از آن صورت گیرد و شروع و پایان آبیاری چه موقع است، چه درختانی در بهار زودتر باید آب شود و چه درختانی دیرتر، کشاورزان سنتی آگاهند چگونه با درختان رفتار نمایند تا آفت نگیرد؛
اما کشاورز امروزی با آمدن کود شیمیایی بدون اطلاعات کافی از طریقه استفاده، آن را جایگزین کود ارزشمند حیوانی می کند. کشاورز امروزی آنچنان از سموم مختلف استفاده می کند که نه تنها آفت درختان را از بین می برد بلکه خاک، درخت و محصول را هم فوق العاده آلوده به سموم می سازد و آن را راهی شهر برای فروش می نماید و این عدم آگاهی از تجربه و دانش روز باعث گردیده است که روز به روز کیفیت محصولات پائین بیاید.
VI- مسائل مرتبط با محصول (جمع آوری، نگهداری، تبدیل ، بسته بندی)
برای جمع آوری محصولاتی مانند گندم و جو در زمانهای قدیم برای هر منطقه کوچک کشاورزی، محلی به نام یونگا در نظر گرفته می شد.
یونگا از طرفی نزدیک به زمینهای کشاورزی قرار داشت و از طرف دیگر محل مناسبی برای خرد کردن گندم بود.
اما امروزه به جهت اینکه یونگا ها برای ماشین های خرمن کوب غیر متناسب و با توجه به نبود راه دست نیافتنی است، از این رو آوردن محصول مثل گندم و جو به مکان هایی که بتوان از ماشینهای خرمن کوب استفاده کرد، بسیار سخت و هزینه بر می باشد.
محصولی مثل آلو که به صورت سنتی در زمانهای قدیم روی کزوه های چوبی به بهترین صورت خشک و در مشک ها نگهداری می شد امروزه به جهت از دسترس خارج شدن کزوه های چوبی روی پلاستیک هایی که به این منظور ساخته می شود به بدترین نحو آفتاب داده و در پیت های نامناسب و غیر بهداشتی به بازار عرضه می شود و لواش های آلو که مملو از عملکرد غیر بهداشتی است در دسترس عموم قرار می گیرد.
مطمئناً مقرون به صرفه نبودن، فراموش شدن تجربه های ارزشمند قدیمی، نبود وسایل سنتی مناسب مانند کزوه، بسته بندی های نامناسب، روز به روز از کیفیت محصول عرضه شده می کاهد.
هرچند که در کشاورزی عمده، به بخش بسته بندی محصولات توجه بیشتری می شود ولی در کشاورزی سنتی مسئله بسته بندی به دلایلی، مورد توجه قرار نگرفته است. در صورتی که اگر به مجموع محصولات کشاورزی سنتی حاصل از باغها و زمین های متفرّق به عنوان واحد نگریسته شود، لزوم پیدا کردن راه حلی منطبق بر نیازها و محدودیتهای این بخش امری مهم و ضروری به نظر می رسد.
محصولات قابل توجه کشاورزان سنتی که به صورت خرد و پراکنده و با بسته بندی های نامناسب وارد بازار می شود در صورت متمرکز شدن و بسته بندی مناسب و پیدا کردن بازارهای مناسب داخلی و خارجی، متناسب با نوع محصول و نیازهای خریداران می تواند کمک بسیاری به این بخش عظیم از جامعه باشد.
از طرفی تغییرات روی بعضی از محصولات به وسیله خود کشاورزان مانند تهیه مربا، رب، شیره و محصولاتی از این دست فراتر از خانگی و به صورت صنعتی در منطقه و متناسب با محصول، نیازها و محدودیتها می تواند کمک بیشتری به بهینه تر شدن این بخش باشد.
و این در حالی است که با جمع آوری محصولاتی مانند شاتوت و نگهداری و بردن آن به مراکزی مانند تهران و اصفهان نه تنها از کیفیت محصول بعلت زمان طولانی جمع آوری، نگهداری، ارسال می کاهد بلکه از لحاظ استفاده های مادی آن، بیشتر متوجه واسطه و مراکز دیگری به جز کشاورزان می گردد و زحمت بسیار آن بر دوش کشاورز که ناچار به جمع آوری محصول خود می باشد، می ماند.
VII- مشکلات مربوط به نیروی انسانی - خدمات تامین اجتماعی (شغلی و درمانی)
بطور حتم نیروی انسانی کشاورزان که در اثر شرایط نامناسب زمین، نبود راه، جوی نامناسب و مسائل بی شمار دیگر به هدر می رود سرمایه ملی است که همگان در برابر آن مسئولند.
مطمئناً در صورت شرایط مناسب تری در کشاورزی سنتی که امکان پذیر هم می باشد نه تنها کشاورزان را به خوبی تامین می کند بلکه فرصت شغلی سالم و مناسبی برای جوانان به شمار می رود.
کشاورزان که سالها در این کار تجربه گرد آورده اند و به خوبی استادی ماهر و زبردست به شمار می روند در اثر فشار و مشکلات و سختی نامتعارف کار کشاورزی که در اثر نبود برنامه و مدیریت در این بخش می باشد، از یک طرف و از طرف دیگر عدم تامین و تعهد سازمانهای خدمات اجتماعی به خدمات رسانی به این افراد به صورت شفاف و بی دردسر، باعث گشته این افراد به کارهایی روی آورند که هیچگونه مهارتی نیاز ندارد و فقط یک حقوق بخور و نمیر و دفترچه تامین اجتماعی که آنهم اگر برایشان مفید واقع شود! کارهایی مانند سفوری، خدماتی، آبدارچی و...
هرچند که خبرهای بسیاری از حمایت دولت و تامین بودجه های هنگفتی برای این بخش شنیده می شود ولی آنچه نصیب کشاورزان سنتی می شود می توان گفت فقط هیچ؛ به قول معروف آش نخورده و دهان سوخته.
تسهیلات دولتی که برای بخش کشاورزی در نظر گرفته می شود به جیب سرمایه دارانی می رود که از عهده وثیقه های سخت و نامتعارف آن بر می آیند و کشاورز سنتی که سالیان سال رنج شغل خود را برده است ناتوان از طی کردن هفت خوان موجود برای دریافت یک وام ناچیز صد هزار تومانی می باشد.
و - تحقیق ، بررسی میزان آب در سالهای پر آبی و کم آبی
کشاورزان ما سالهایی را به یاد می آورند که آب تا یک پنجم میزان فعلی کاهش را به خود دیده است.
"سرزمین ایران به مناسبت مختصات اقلیمی و جغرافیایی که دارد سرزمینی کم آب است و کم هستند سرزمینهایی که بسان ایران تشنه آب باشند به طوری که در ایران بین 280 تا 520 میلیارد متر مکعب در سال بسته به خشکسالی و آبسالی متغیر است. و میزان متوسط سالانه آن حدود 370 میلیارد متر مکعب است که با توجه به مساحت کشور که یک میلیون و 644 هزار کیلومتر مربع است دارای حدود 225 میلی متر بارندگی در سال است و در مقایسه با متوسط بارندگی سالانه کره زمین که 860 میلی متر است رقمی کمتر از یک سوم آن است که خود گویای درجه خشکی این کشور است"[2]
" شهر برزک با بافت روستایی در منطقه سرد کوهستانی در ارتفاع 2100 متری از سطح دریا می باشد برزک در دامنه کوهها و 60 کیلومتری غرب شهرستان کاشان واقع در جنوب آن بلند ترین رشته کوه منطقه گرگش با ارتفاع 3617 متر ارتفاع با متوسط بارندگی سالیانه 190 میلی متر قرار دارد" (طرح 400 هکتاری – جهاد کشاورزی کاشان)
" آب آشامیدنی 22 روستا کاشان با تانکر تامین می شود. مدیر آب و فاضلاب روستایی کاشان گفت به دنبال خشکسالی های اخیر، آب آشامیدنی 22 روستا این شهرستان به صورت سیار و تانکر تامین می شود.
حسین رضایی در گفتگو با ایرنا جمعیت این روستاها را بیش از 10 هزار نفر شامل 2 هزار و 150 خانوار ذکر کرد."[3]
در حالی که آبهای زیر زمینی منطقه کاشان سالانه 80 سانتی متر تا 1 متر افت پیدا می کند و هجوم آب های شور را با خود به همراه می آورد و از طرف دیگر انتقال آب زاینده رود با آن هزینه بالا و حجم کم آب که متقاضی فراوان آن از نراق ، دلیجان ، آران و بیدگل ، مشهد اردهال ، شرکت اتمی نطنز گرفته تا کاشان چشم انداز امید بخشی را به تصویر نمی کشد.
با همه این اوصاف مستولیت مستولان بسیار سنگین می شود تا به آب به مدیریتی واحد و کار کارشناسی بیشتر توجه داشته باشند.
هرچند اسم آبیاری قطره ای اینگونه تداعی می کند که برای یک درخت چند قطره آب کافی است اما واقعیت به گونه ای دیگر است. به عنوان مثال مقدار آب مورد نیاز درخت آلو بین تا 25 متر مکعب در سال برای هر درخت می باشد که چنانچه تراکم 400 درخت در هکتار باشد نیاز آب هر هکتار درخت آلو در سال تا 10000 مترمکعب می باشد.
ز- نگاه علمی به آبیاری قطره ای
واژه های آبیاری قطره ای و قطره چکان نباید تنها قطره را در ذهن تداعی کند که برای هر محصولی مفید می باشد بلکه کمبود آب در کشور ما ایجاب می کند که علاوه بر استفاده صحیح از منابع آب الگوی کشت طوری اعمال شود که با این روشها محصولاتی تولید گردد که امکان تولید آن ها در سایر نقاط دنیا وجود نداشته و یا گران تمام می شود. با فروش این نوع محصولات به بازارهای مختلف جهان درآمد حاصله از هر واحد آب مصرفی افزایش می یابد.
در وضعیت کنونی به دلیل هزینه زیادی که سیستم های آبیاری قطره ای در بردارند این روش عمدتاً در مورد درختان میوه و یا محصولاتی که بتوان آن را با قیمت بالا در بازار به فروش رساند به کار برده می شود.
محدودیت های بالقوه در آبیاری قطره ای
1- گرفتگی قطره چکانها با املاح و مواد معلق آب
2- زیانهای ناشی از جوندگان مانند موش و سایر حیوانات
3- تجمع نمک در سطح خاک
4- حرکت محدود آب در خاک و عدم امکان برای توسعه زیاد ریشه
5- محدودیت های فنی – اقتصادی
بزرگ ترین مشکل در آبیاری قطره ای گرفتگی قطره چکان ها با مواد مختلف و مسدود شدن روزنه آن است. گرفتگی قطره چکان ها بتدریج باعث عدم توزیع یکنواخت آب می شود. خطر مسدود شدن قطره چکان ها باعث بالا رفتن هزینه های نگهداری سیستم مانند کنترل قطره چکان ها و تعویض یا تعمیر آنها نیز می شود. برای رفع این مشکل دو راه می توان انتخاب کرد: یکی استفاده از وسایل یا قطره چکان هایی که امکان گرفتگی آنها کم است و دوم توجه بیشتر به کیفیت آب و تصفیه آن قبل از ورود به سیستم. اکثراً به این عقیده اند که تصفیه آب و اصلاح شیمیایی آن و شستشوی لوله ها و قطره چکان ها موثر ترین راه حل این مسئله است. مساله گرفتگی قطره چکان ها در آبیاری قطره ای به قدری مهم است که هرجا این سیستم کنار گذاشته شده است عامل گرفتگی قطره چکان مهم ترین دلیل بوده است.
محدودیت حرکت آب در خاک و عدم توسعه ریشه ها: حجم کوچک خاک خیس شده در آبیاری قطره ای در مقایسه با سایر روش ها از یک طرف مفید و از طرف دیگر غیر مفید است. در مورد مفید بودن آن در بخش های قبل بحث شد اما برای آنکه گیاه بتواند رشد مطلوبی داشته باشد لازم است حداقلی از حجم خاک در اختیار ریشه ها قرار گیرد. در توزیع آب در خاک و توسعه ریشه های گیاه عوامل متعددی مانند، خاک (بافت، خصوصیات نفوذ و نا همگنی آن)، گیاه ( جذب آب و شدت تعرق)، مقدار بین آبیاری ها، تعداد قطره چکان ها برای هر گیاه و دبی آن ها دخالت دارد که چنانچه به هر علتی محیط توسعه ریشه ها محدود گردد ممکن است رشد گیاه نیز به تبع آن محدود شود. به همین دلیل توصیه می شود طرح های آبیاری قطره ای در مورد درختان میوه هم زمان با کاشت اولیه آنها پیاده شود و حتی الامکان از تغییر سیستم آبیاری باغات کهنه و درختان چند ساله و مسن به سیستم قطره ای خودداری شود. زیرا درختانی که ریشه های آنها با روش آبیاری سطحی شکل گرفته است در صورت آبیاری به روش قطره ای صدمه خواهند دید. از معایبی که برخی زارعین برای آبیاری قطره ای ذکر می کنند عدم مقاومت درختها در مقابل نیروی باد است که آن را به محدود بودن گسترش ریشه ها و نداشتن استحکام برای مقاومت درخت در مقابل نیروی باد مرتبط می دانند.
سیستم آبیاری قطره ای تنها در صورتی که از آن مواظبت به عمل آمده و به خوبی نگهداری شود موفقیت آمیز خواهد بود. کنترل قطره چکان ها از نظر گرفتگی روزنه ها مهم ترین کاری است که باید در طول کار سیستم انجام داد. مسدود شدن قطره چکانها ممکن است به سه دلیل باشد:
1- عوامل فیزیکی از قبیل مواد معلق غیر آلی در آب مثل شن، سیلیت، رس و یا مواد آلی و ذرات پلاستیک
2- عوامل شیمیایی از قبیل رسوبات کربنات کلسیم و منیزیم، سولفات کلسیم، هیدروکسید های فلزات سنگین و برخی کود های شیمیایی
3- عوامل زیستی از قبیل باکتریها، رشته های جلبک، و مواد ته نشین شده میکروبی – شیمیایی که در این رابطه لازم است عملیات زیر به طور مرتب انجام شود:
الف- صافی ها همیشه تمیز بوده و هر چند وقت یک بار شستشو شوند
ب- اگر آب مقدار زیادی رس و لای داشته باشد لازم است دستگاههای شستشوی خودکار در سیستم نصب شوند.
ج- در صورت وجود مشکلات بیولوژیک یا شیمیایی در آب می بایست از روشهای اصلاح شیمیایی آب استفاده شود. اسید شویی از جمله این عملیات است.
جریان آب در نهر های روباز همیشه مقداری مواد معلق را با خود حمل می کند که با راکد شدن آب این مواد رسوب می کند. آلودگی در آبراهه های روباز بیشتر از انواع شن، سیلیت و ذرات رس، مواد محلول، و مواد آلی است که مواد محلول در این مورد نقش چندانی ندارند. با پیشرفت صنایع و افزایش مواد آلوده کننده در محیط و توسعه مناطق شهری و دفع فاضلاب ها به رودخانه ها، آلودگی آب هر روز بیشتر می شود. در آبهای جاری موجودات کوچکی مانند جلبک ها وباکتریها نیز ممکن است یافت شوند که تا حد زیادی باعث مسدود شدن قطره چکانها می شوند.
اگر آلودگی آب از نوع معدنی و غیر آلی باشند، به علت تفاوت وزن مخصوص این مواد با آب به آسانی می توان آنها را جدا ساخت. ذرات کوچکتر مواد معدنی نیز توسط صافی از آب مجزا می شوند اما ذرات پراکنده مانند رس که اندازه آنها کمتر از 2/ میلی متر است به سختی با صافیها معمولی تصفیه می شوند.
دریاچه ها و مخازن (آبهای سطحی راکد) منابعی هستند که آب در آنها جریان ندارد. بنابراین ذراتی مانند شن، سیلیت و حتی رس به آسانی در آنها رسوب می کنند. اما در زمان راکد بودن، لایه گرم سطح آب محیط مناسبی برای رشد گیاهان آبزی و برخی جانوران کوچک می باشد. این موجودات بیشترین خطر را از نظر مسدود کردن سیستم آبیاری قطره ای در بردارند. جدا کردن کامل این ذرات از آبی که وارد سیستم می شود مشکل است زیرا وزن مخصوص آنها نزدیک به وزن مخصوص آب است و معمولاً حاوی ذرات بسیار کوچکی مانند اسپورها هستند که کوچکتر از آنند که توسط صافیها جدا شوند. در بیشتر موارد برای اینکه کیفیت آب به حد قابل قبولی برسد لازم است اصلاح شیمیایی و تصفیه فیزیکی به طور توام انجام شود، به خصوص اگر سیستم آبیاری از نوع جرعه ای باشد یا قطره چکان ها نوع بلند مسیر به کار برده شده باشند.
قبل از شروع طراحی سیستم آبیاری قطره ای برای مشخص شدن امکان آلودگی هایی که در بالا توضیح داده شد لازم است آزمایشهای کیفی روی آب صورت گیرد. علاوه بر آزمایشهای معمولی کیفیت آب، تعیین مواد معلق، مواد محلول، مواد آلی و مقدار آهن نیز توصیه می شود.
بطور کلی می توان گفت اگر بخواهیم روش آبیاری قطره ای با موفقیت همراه باشد لازم است آبی در این سیستم مصرف شود که کیفیت آن تقریباً مشابه با کیفیت آب شرب باشد.
در صورتی که تشخیص دهید کیفیت آب در طول سال متغییر است زمانی اقدام به نمونه گیری کنید که آب در بد ترین وضعیت کیفی می باشد.
ذرات شن و ماسه ممکن است بسیار ریز بوده و عملاً بتوانند از روزنه های قطره چکان خارج شوند اما در بسیاری موارد این ذرات توسط لجن حاصله از رشد باکتریها به یکدیگر چسبیده و ذرات درشت و غیر قابل شستشو را تشکیل می دهند.
بهترین روش برای جلوگیری از رشد جلبک ها استفاده از کات کبود (سولفات مس) یا کلر است. کافی است کیسه محتوی کات کبود را در نقاط مختلف استخر با طناب بصورت معلق قرار دهیم تا تماس آب با آن، کات کبود را در خود حل نماید. مقادیر بسیار کم آن نیز برای ماهیها و دیگر آبزیان سمی است.
برای کنترل جلبک ها و باکتریها معمولاً از کلر یا سولفات مس استفاده می شود اما کنترل رسوبات شیمیایی تنها با تزریق اسید به داخل سیستم انجام می گردد. وجود این مواد در آب می تواند برای شرب انسان یا دام و یا حیوانات آبزی مثل ماهی ها خطرناک باشد.
کلر زنی باید قبل از صافی ها انجام گیرد تا اطمینان حاصل شود که هرگونه رسوبی که ممکن است به سرعت ایجاد شده باشد توسط صافیها گرفته شوند
ح - تحقیق، بررسی نوع محصول پیشنهادی برای طرح به صورتی که عدم تعادل محصول در سالهای آتی باعث ضرر به کشاورزان نشود.
ط - تحقیق و بررسی وضعیت آب منطقه اعم از چاه و چشمه و قنات و عوامل موثر در کاهش آب و تاثیر بر سفره های زیر زمینی مناطق دیگر
ی - بررسی و تحقیق در رابطه با کود و سموم آفات کشاورزی با در نظر گرفتن نیازهای منطقه، مسائل زیست محیطی، بهداشتی؛ نیازها و توانائی های منطقه
س - تحقیق، بررسی و مراحل عملی کردن صنایع مرتبط با کشاورزی
ع- بررسی امکان پرورش ماهی در مخزن طرح
یکی از موارد توجیه اقتصادی طرح عبارت است از " پرورش ماهیان سردابی در استخر دخیره آب دشت نابر با حداقل تولید 50 تن ماهی در سال و درآمد ناخالص 2/1 میلیارد ریال و اشتغال به کار مستقیم 10 کارشناس پرورش ماهی و تولید ماهیان سردابی"
آبی که وارد مخزن می شود از انتهای مسیر می باشد و در طول بازه زمانی فصل غیر کاشت به تدریج صورت می گیرد و در آنجا راکد می شود و از طرف دیگر در مسیر گاهاً فاضلاب های شهری و مواد شوینده وارد آن می گردد بنابراین کیفیت آب از نظر پرورش ماهی که امری حساس است می بایست بررسی آزمایشگاهی و دقیقی صورت گیرد تا امکان پذیری یا عدم امکان آن را معین نماید.
از طرف دیگر مخزن آبیاری قطره ای با توجه به حساس بودن سیستم قطره ای که قرار است آب از حداقل 160000 قطره چکان بصورت یکنواخت درختان باغ را تغذیه نماید از اینرو کیفیت آب مخزن بسیار مهم می باشد.
بزرگ ترین مشکل در آبیاری قطره ای گرفتگی قطره چکان ها با مواد مختلف و مسدود شدن روزنه آن است. گرفتگی قطره چکان ها بتدریج باعث عدم توزیع یکنواخت آب می شود. خطر مسدود شدن قطره چکان ها باعث بالا رفتن هزینه های نگهداری سیستم مانند کنترل قطره چکان ها و تعویض یا تعمیر آنها نیز می شود.
مسدود شدن قطره چکانها ممکن است به سه دلیل باشد:
1- عوامل فیزیکی از قبیل مواد معلق غیر آلی در آب مثل شن، سیلیت، رس و یا مواد آلی و ذرات پلاستیک
2- عوامل شیمیایی از قبیل رسوبات کربنات کلسیم و منیزیم، سولفات کلسیم، هیدروکسید های فلزات سنگین و برخی کود های شیمیایی
3- عوامل زیستی از قبیل باکتریها، رشته های جلبک، و مواد ته نشین شده میکروبی – شیمیایی
دریاچه ها و مخازن (آبهای سطحی راکد) منابعی هستند که آب در آنها جریان ندارد. بنابراین ذراتی مانند شن، سیلیت و حتی رس به آسانی در آنها رسوب می کنند. اما در زمان راکد بودن، لایه گرم سطح آب محیط مناسبی برای رشد گیاهان آبزی و برخی جانوران کوچک می باشد. این موجودات بیشترین خطر را از نظر مسدود کردن سیستم آبیاری قطره ای در بردارند. جدا کردن کامل این ذرات از آبی که وارد سیستم می شود مشکل است زیرا وزن مخصوص آنها نزدیک به وزن مخصوص آب است و معمولاً حاوی ذرات بسیار کوچکی مانند اسپورها هستند که کوچکتر از آنند که توسط صافیها جدا شوند. در بیشتر موارد برای اینکه کیفیت آب به حد قابل قبولی برسد لازم است اصلاح شیمیایی و تصفیه فیزیکی به طور توام انجام شود، به خصوص اگر سیستم آبیاری از نوع جرعه ای باشد یا قطره چکان ها نوع بلند مسیر به کار برده شده باشند.
قبل از شروع طراحی سیستم آبیاری قطره ای برای مشخص شدن امکان آلودگی هایی که در بالا توضیح داده شد لازم است آزمایشهای کیفی روی آب صورت گیرد. علاوه بر آزمایشهای معمولی کیفیت آب، تعیین مواد معلق، مواد محلول، مواد آلی و مقدار آهن نیز توصیه می شود.
بطور کلی می توان گفت اگر بخواهیم روش آبیاری قطره ای با موفقیت همراه باشد لازم است آبی در این سیستم مصرف شود که کیفیت آن تقریباً مشابه با کیفیت آب شرب باشد.
در صورتی که تشخیص دهید کیفیت آب در طول سال متغییر است زمانی اقدام به نمونه گیری کنید که آب در بد ترین وضعیت کیفی می باشد.
ذرات شن و ماسه ممکن است بسیار ریز بوده و عملاً بتوانند از روزنه های قطره چکان خارج شوند اما در بسیاری موارد این ذرات توسط لجن حاصله از رشد باکتریها به یکدیگر چسبیده و ذرات درشت و غیر قابل شستشو را تشکیل می دهند.
بهترین روش برای جلوگیری از رشد جلبک ها استفاده از کات کبود (سولفات مس) یا کلر است. کافی است کیسه محتوی کات کبود را در نقاط مختلف استخر با طناب بصورت معلق قرار دهیم تا تماس آب با آن، کات کبود را در خود حل نماید. مقادیر بسیار کم آن نیز برای ماهیها و دیگر آبزیان سمی است.
برای کنترل جلبک ها و باکتریها معمولاً از کلر یا سولفات مس استفاده می شود اما کنترل رسوبات شیمیایی تنها با تزریق اسید به داخل سیستم انجام می گردد. وجود این مواد در آب می تواند برای شرب انسان یا دام و یا حیوانات آبزی مثل ماهی ها خطرناک باشد.
کلر زنی باید قبل از صافی ها انجام گیرد تا اطمینان حاصل شود که هرگونه رسوبی که ممکن است به سرعت ایجاد شده باشد توسط صافیها گرفته شوند
سوال 3- آیا قدمی در جهت مشخص کردن جایگاه حقوق کشاورزان برداشته ایم؟
وقتی از مجری طرح می پرسیم که چرا طرح به صورت گروهی قانونمند اجرا نمی شود می گویند "کشاورزان موافق نیستند"
وقتی شهرداری می خواهد بالای روستا پارکی بزند و مشغول به کار می شود عده ای از کار آنها ممانعت می کنند. بدون در نظر گرفتن کارشناسی بودن یا نبودن کار می پرسیم که چه کسی جلوی کار را گرفت می گویند "کشاورزان"
وقتی اداره آب می خواهد برای تامین آب برای مواقع کم آبی چاهی را بزند. بدون در نظر گرفتن کارشناسی بودن یا نبودن کار عده ای می روند چاه را پر می کنند و می پرسیم که اینان چه کسانی هستند می گویند "کشاورزان"
این کشاورزان چه کسانیند که همه جا هسنند ولی دلایلشان مطرح نمی شود. اما تعیین کننده هستند.
سوال 4- آیا در این طرح مشارکت همه اهالی منطقه دیده شده است؟
مشارکت همه مردم منطقه تحت یک ضابطه دقیق و کارشناسی باعث پیشرفت و آبادانی منطقه می شود. با توجه به اینکه طرح اضافه بر کشاورزی محورهای دیگری چون توریسم و صنایع مرتبط را در دل خود دارد و همچنین بحث انتقال دام ها از داخل شهر به خارج نیز بصورت جدی پی گیری می شود از این رو چه شرایطی را ایجاد کنیم که با حضور همه مردم از کشاورز، کارمند، کارشناس و ... فضای عدالت گستری و مهر ورزی با محوریت دانش و آگاهی با جمع شدن سرمایه های متفاوت در کنار هم در جهت آبادانی و شکوفایی استعدادهای بالقوه منطقه با کمک تسهیلات دولتی به بالفعل در آید.
مکانیزم شرکت های تعاونی اینگونه می باشد که طرح، بعد از اینکه توسط کارشناسان مرتبط مراحل علمی خود را طی نمود ابتدا در مجمع عمومی می باید به تصویب اعضا برسد و در صورت تصویب، هیئت مدیره که منتخب مجمع عمومی است وظیفه اجرای آن را به عهده می گیرد. و از طرفی بازرس یا بازرسان مجموعه، که باز منتخب مجمع عمومی می باشند وظیفه نظارت بر حسن اجرا را به عهده دارند. و ادارات و نهادهای دولتی نقش آگاهی دهی و توانمند سازی و نظارت بر اینگونه مجموعه ها را عهده دار می باشند.
سوال 5- آیا این طرح سرمایه محور است؟
یکی از شعارهای دولت محترم عدالت گستری با مکانیزم پیشگیری از تمرکز و تداول ثروت در دست افراد و گروههای خاص می باشد.
روشی که در حال حاضر طرح را به پیش می برد گویا نقطه مقابل هدف مذکور است. به گونه ای که کسی که زمین بیشتری در منطقه دارد، بنابراین آب بیشتری دارد. چه بسا فرد یا افرادی که کشاورز نباشند و آب فراوانی جهت مقاصدی غیر کشاورزی در اختیار داشته باشند؛ پس این افراد می توانند اراضی ملی بیشتری را تصاحب و به تبع آن از تسهیلات زیر بنایی (بلاعوض) و وام های کم بهره بیشتری استفاده کنند. و از طرف دیگر افرادی که کمترین میزان آب را دارند و خرده مالک هستند. یا در طرح شرکت نمی کنند و یا در صورت شرکت به ترتیب، که مراحل تعهد آور (وام ها) و هزینه بر (کارهای اجرایی غیر عمومی) شکل می گیرد از این طرح حذف می شوند (به علت نداشتن استطاعت مالی خرده مالک) و در نتیجه اجرای این چنینی طرح، مغایر با هدف اولیه طرح که بالا بردن سطح زندگی قشر ضعیف است؛ می باشد و باعث بهره مندی قشر قوی منطقه می گردد.
خیلی جالب است اگر چند جمله کارشناسان جهاد کشاورزی را در کنار هم دیگر بگذاریم و نیتجه گیری را به شما واگذار نماییم
هدف طرح آن است که سطح درآمد قشر عظیم خرده مالک را بالا ببرد.
اگر کسی حتی 5 دقیقه آب داشته باشد در این طرح به او زمین واگذار می شود.
امروزه کشاورزی در سطح کوچک توجیه اقتصادی ندارد.
اگر خرده مالک به مرور از طرح خارج می شود به خاطر رقابت جهانی است.
هر زمانی که خرده مالک خواست می تواند با فروش سهم خود به عمده مالک از طرح خارج شود.
سوال 6- آیا در این طرح با حساسیتی که روی آب، در منطقه وجود دارد؛ برخوردی اصولی، علمی و هدفمند صورت گرفته است؟
آگاهی و اطلاع رسانی صحیح باعث می شود؛ چنانچه بعضی از مردم منطقه توجیه نباشند؛ متوجه شوند که انحصاری برخورد کردن طرح روی آب، نه به نفع کشاورز است و نه به نفع پیشرفت و آبادانی منطقه.
در یک کار گروهی تحت یک ضوابط علمی، دقیق و کارشناسی عده ای سرمایه می آورند، عده ای تخصص خود را و عده ای سرمایه های اشتراکی و اینها در کنار هم و با مشارکت هم، با استفاده از استعدادهای منطقه حرفی برای گفتن پیدا می کند.
در حالی که قرار باشد منطقه ای بیابانی را فقط به دست کشاورزانی که از نظر مالی با مشکلات شدیدی دست به گریبان هستند قرار دهیم و طرحی که حداقل 5 سال برای قشر ضعیف هزینه بری دارد تا به مرحله استفاده برسد. (آنهم چنانچه تضمینی برای خرید محصول باشد یا نباشد) ؛ چیزی نیست جز ضعیف تر کردن قشر ضعیف منطقه از یک طرف و انجام نگرفتن طرح از طرف دیگر.
اما اینکه بحث آب چگونه در کار گروهی محاسبه شود کاری است که بعد از شکل گرفتن جایگاه حقوقی، قالب ها، کار کارشناسی طرح و ارائه الگوی علمی در جمع اعضا ذینفع مطرح و در صورت تایید اکثریت اعضا، اجرایی می شود.
در حالی که در فرمانداری کاشان به خاطر بحران آب جلسه تشکیل می شود که اگر کشاورزان حاشیه کاشان در خانه بنشینند و پول تولید محصول خود بدون تولید از دولت بگیرند و آب را در اختیار شرب قرار دهند توجیه بیشتری دارد.
بنابراین لازم است با دقت بیشتری برای آب و زمین تصمیم گیری شود.
سوال 7- آیا با توجه به موارد توجیهی طرح؛ تعریف دقیق و علمی و عملی برای آن صورت گرفته است؟
الف- در نظر گرفتن سطح زیر کشت و نوع محصول قابل نوسان بین سالهای کم آبی و پرآبی
ب- تعریف و آنالیز علمی سیستم آبیاری قطره ای و غرقابی برای منظورهای متفاوت طرح ، تک مخزنی و چند مخزنی با انواع ساخت مخازن، بهترین مسیر انتقال آب به طرح و در داخل محدوده طرح
ج- تعریف چگونگی تفکیکی قطعات یا بعبارتی، سهم بندی طرح
د- بررسی و تعریف دقیق و اجرایی قابلیت های توریستی
ه- بررسی و محاسبه علمی و تعریف شده و نوع پشتیبانی صنایع مرتبط
و- بررسی و تعریف انواع کود و سموم دفع آفات جهت طرح
ز- چگونگی اجرای پرورش ماهی سردآبی در مخزن، در حالی که آب ورودی دارای آلودگی عبور از محلات می باشد. و از طرفی قرار است از این مخزن جهت آبیاری قطره ای استفاده شود.
ح- بررسی اشکالات احتمالی از جمله در رابطه با مخازن یا مخزن و رسوب گذاری لوله (با توجه به اینکه آب در مسیر با رسوب بالا وارد لوله می شود) در سالهای بعد از اجرایی شدن طرح
سوال 8- آیا تعریف دقیقی جهت ادغام قابلیت های سود ده طرح و موارد هزینه بر طرح صورت گرفته است؟
چگونگی ادغام قابلیت های جانبی و سود ده در بخش های کم سود ده و هزینه بر طرح و تعریف آن از مسائل مهم مرتبط با طرح می باشد. مگر اینکه قرار باشد تا کشاورز خرده مالک مسئولیت هزینه کردن طرح را به عهده و جذب اعتبارات به اسم کشاورز خرده مالک و ضعیف عملی شود. و افرادی خاص برای استفاده از قابلیت های سودده تعریف شوند و بعبارت دیگر کشاورز و اسم او مثل همیشه جاده صاف کن افرادی خاص قرار گیرد؛ به نام او و به کام دیگران
سوال 9- آیا روی طرح تضمین هایی وجود دارد؟
در حالی که قرار است طرح معادل سه برابر کشاورزی برزک شکل بگیرد آیا فکری برای آینده محصولات تولیدی شده است؟
بعنوان مثال در حالی که هنوز 100 هکتار از گل محمدی این طرح شکل نگرفته است. بازار گل محمدی با مشکل روبروست؛ بنابراین آیا تضمینی وجود دارد که محصولهای تولیدی طرح را متناسب با تورم از کشاورز خریداری شود. آیا ادارات مرتبط تضمین می دهند برای امور مرتبط طرح و صنایع تکمیلی حمایت نمایند؟
آیا جهاد کشاورزی در طرح توجیهی که با استفاده از آمار و ارقام سودآوری طرح را پیش بینی می کند. آیا کوچک ترین ضمانتی نیز برای آن قائل است؟
سوال 10 – آیا روی کاربری زمین مطالعه صورت گرفته است؟
وقتی در فرآیند برنامه ریزی کاربری زمین در کشورهای توسعه یافته دقیق می شویم می بینیم نخستین قدم برای این امر تشخیص مشکلات و تعریف هدفهای کوتاه مدت و نهایی می باشد.
چقدر در نیازهای منطقه دقیق شده ایم؟ آیا نیازهای سکونتی بررسی شده است؟ آیا نیازهای دامداری سنتی و صنعتی منطقه بررسی شده است؟
در حالی که برزک بین کوهها محصور شده است و زمینه پیشرفت در هیچ جهتی را ندارد و از طرفی دیگر در همان زمینهای کشاورزی که به نظر کارشناسان جهاد کشاورزی توجیه درآمدی ندارد خواسته باشی یک ساختمان پنجاه متری بنا کنی اولین اداره ای که مخالف آن است همان جهاد کشاورزی است. پس برای توسعه به کجا باید برویم.
در حالی که روز به روز مسئولین شهری به گاوداران و دامداران فشار وارد می کنند که دامهای خود را به خارج از شهر منتقل کنند و جایی برای آنها در نظر نمی گیریم و تعریف نمی کنیم به کجا باید بروند.
و وقتی در صحبت های آقای شاهرودی دقیق می شویم می فرمایند (نقل به مضمون) که خیلی از زمین خواری ها را وقتی ریشه یابی می کنیم ریشه در قوانین غیر کارشناسی دارد که وقتی اجرا می شود زمینه را برای این امر فراهم می کند.
شرایط را به گونه ای فراهم نکنیم تا قبل از شناسایی نیاز منطقه با محمل قوانین برای زمین که سرانه ناچیز آن مشخص است کاربری معین کنیم و با تشدید نیازهای واقعی منطقه در آینده، به ضعیف تر شدن ضعفا و فاصله طبقاتی دامن زنیم.
مصطفی کربلایی، معاون نظارت و بهره برداری وزارت تعاون – همشهری - 1
راهنمای پرورش ماهی و تکثیر ماهیان سردآبی – جهاد سازندگی کاشان-1
سلام
با همت و ابتکار اداره محترم جهاد کشاورزی شهرستان کاشان طرح ۴۰۰ هکتاری نابر در ابتدای سال ۱۳۸۵ استارت خورد.
محور تلاش بعضی از دوستان دلسوز همکاری با مجری طرح و در کنار آن رفع نواقص احتمالی و انتقاد سازنده شد.
انتقاد در جامعه ما با دو مشکل روبرو است:
۱- از طرف عام مردم که آن را سنگ اندازی تلقی می کنند .
۲- دوم از طرف مجریان که طرح خود را خالی از هر گونه نقص و اشکالی تشخیص داده و فضا انتقاد را به شدت به هر وسیله ای اجازه ظهور و بروز نمی دهند.
در چنین فضایی تلاش کردیم حضور داشته باشیم و هم کمک کنیم و هم انتقاد که البته آسان نیز نیست.
گزارش کار خود را در فضای مجازی منتشر می کنیم تا کمک بیشتر دوستان را بطلبیم.